Vertigo, (Latince dönmek) hareket duygusunun kaybı ve baş dönmesi demektir. Vertigo, her hasta tarafından farklı tarif edilir. "Etraf dönüyor, "başımı tutamıyorum, "yer ayağımın altından kayıyor, "yürürken bir yana doğru kayıyorum, "kafamın içi boşalıyor, "gözlerim kararıyor şeklinde tarif edilebilir. Vertigo bir hastalık değildir, bir hastalığın belirtisidir.
DENGE SİSTEMİ
Dengenin sağlanması çok fazla sistemin rol oynadığı bir durumdur. İç kulak, gözler ve iskelet-kas sistemi bu sistemin birer elemanlarıdırlar. Bu organlardan gelen bilgiler beyin ve beyinciğe iletilir.
İç kulakta 3 tane yarım daire kanalı ve iki tane kesecik mevcuttur. Bu kanallarda hareket eden sıvı sayesinde 3 boyutlu düzlemde uzaydaki konumumuz beyine iletilmektedir (şekil 1: 1,2,3 ve 4 numara).
Şekil 1. İç kulak anatomisi
Bu 3 sistemi (kulak, göz, kas-iskelet) etkileyen bir hastalık durumunda, baş dönmesi ile birlikte o organa ait diğer belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Kulak hastalıklarına bağlı baş dönmelerinde çınlama, işitme azlığı, kulakta basınç ve dolgunluk hissi, kulak akıntısı saptanabilinir. Ancak birçok hastada sadece baş dönmesi mevcuttur.
VERTİGO NEDENLERİ
Vertigo sebeplerini iki bölüme ayırarak inceleyebiliriz
Periferik vertigo:
Vertigonun sebebi iç kulak kaynaklıdır;
1. Benign Paroxismal Pozisyonel Vertigo (BPPV) halk arasında iç kulak kanallarında kristal kayması olarak bilinir. Vertigonun (başdönmesi) en sık görülen sebebidir. Her insanın yaşamı boyunca en az bir seferde olsa BPPV ihtimali %10’dur. Başın veya vücudun bir hareketi ile (perde asarken, arabada geri manevra yaparken, bir tarafa yatarken vb) ortaya çıkan başdönmesi ataklarıdır. Vertigo olmadığı dönemde, yürüme sırasında hafif dengesizlik olabilir. İç kulaktaki yarımdaire kanalları içerisine denge organı üzerinde bulunan kristal taneciklerinin düşüp baş hareketleri ile kanallarda dolaşıp ani uyarılara yolaçması sonucunda husule gelen başdönmesidir. Videonistagmograf (VNG) testi ile kristal taneciklerinin yeri saptanıp, yerine göre değişik manevra tedavisi ile düzeltilir.
2. Çoğunlukla ÜSYE (üst solunum yolu enfeksiyonu) larını takip eden günlerde ortaya çıkan başdönmesi, bulantı-kusma krizidir. Bazen günlerce sürebilir. Kendiliğinden yavaş yavaş düzelir (gribal hastalıklar gibi). Tedavisinde bulantı-kusma önleyici (antiemetik) ve yatak istirahati yeterli olur.
3. Meniere Hastalığı: Meniere hastalığı, başdönmesi, işitme kaybı, kulak uğultusu ve kulakta basınç hissi krizleri olan, her krizden sonra işitmenin düzeldiği ama her krizin işitmeden miktarını alıp götürdüğü sebebi tam olarak bilinmeyen bir hastalıktır. Kriz sayısı arttıkça işitme kaybı da kalıcı olmaya ve derinleşmeye başlar. Krizler kısa süreli olabileceği gibi, gün boyunca da devam edebilir. Sebebi tam bilinmese de aşırı tuz ve su tüketimi, sigara, allerji, stres sorumlu tutulmaktadır. Kriz sırasında ve krizler arası tedavisi farklı ilaçlarla yapılır. Amaç kriz sayısını azaltmak, kriz süresini kısaltmaktır.
4. Kronik orta kulak iltihaplarının iç kulağa yayılması (labirentit)
5. İç kulakta veya iç kulak sinirindeki tümöral hastalıklar (nadir)
Santral vertigo:
Beyinde bulunan denge merkezlerini etkileyen nörolojik durumularda oluşan vertigodur. Baş dönmesine şuur kaybı, çift görme, konuşma bozuklukları ve felç gibi semptomlar eşlik edebilir.
Ayrıca boyun problemleri ve sistemik hastalıklarda da vertigo görülebilir.
VERTİGODA TANI NASIL KONULUR
Öncelikle KBB hekimi tarafından fizik muayene ile her iki kulak zarı olası bir delik açısından değerlendirilir. Kulak zarlarında bir problem yoksa iç kulağın değerlendirilmesi için bazı testlerin yapılması gerekmektedir. İşitme problemi varsa odyometri (işitme testi) ve stapes refleks testi, dolgunluk hissi varsa timpanometri (orta kulak basınç testi) yapılmalıdır. İç kulaktaki patolojileri saptamak için de mutlaka VNG (videonistagmografi) uygulanmalıdır.
VİDEONİSTGMOGRAFİ (VNG)
Hastaya kamerası olan özel bir gözlük takıldıktan sonra sedyede hastaya bazı baş pozisyonları verilerek göz hareketleri incelenir ve kaydedilir. Gözlerdeki kaymalar (nistagmus) incelenerek içkulak kanallarındaki kristalciklerde kayma varmı (BPPV) varsa hangi kanalda tespit edilir.
VERTİGODA TEDAVİ
Vertigo sadece bir bulgu olduğunda öncelikkle altta yatan hastalık tedavi edilmelidir. Eğer iç kulaktaki kristallerle ilgili problem saptanırsa (BPPV) bu kristaller uygun manevralarla konumlarına oturtularak sebep olduğu vertigo düzeltilir. Eğer baş dönmesi Meniere hastalığına bağlı ise tuz kısıtlaması ile verilecek ilaçlar ile baş dönmesi atağı geçirme sıklığını azaltmaya çalışmak gerekmektedir. Meniere hastalığında sigaranın mutlak kriz getirici olduğu unutulmamalıdır. Yine stres de krizleri tetikleyici önemli bir sebeptir.
