Üriner sistem taşlarının oluşumuna ait pek çok teori olmakla birlikte bugün birçok faktörün bir araya gelmesi ile bunların ortaya çıktığına inanılmaktadır.Bu faktörler : hormonal değişiklikler,çevre faktörleri,beslenme,anatomik bozukluklar,kronik enfeksiyonlar,genetik geçişli bazı hastalıklardır.
BELİRTİLER: Üriner sistemde herhangi bir tıkanıklığa yol açmayan taşlara genellikle tesadüfen bir röntgen veya ultrasonografi(usg) çekilmesi sırasında tanı konur. İdrar akımına engel olarak kanalda tıkamaya yol açan taşlar böğürde ağrı,idrarda kanama,ateş , bulantı kusma gibi belirtilere yol açar.İdrar kanalı (üreter) iç çapı (0.3 -0.5) cm ,uzunluğu 25-30 cm olan bir organdır.Küçük taşlar bu kanaldan geçerek mesaneye ulaşır ve buradan atılırlar. Daha büyük taşlar bu kanalın herhangi bir yerinde takılır ve ağrı ve diğer belirtilerle acil servislere başvururlar.Ağrı myokard enfarktüsünden sonra en şiddetli ağrı olup hasta ve yakınlarında paniğe neden olur.
LABORATUAR BULGULARI : İdrar tetkikinde kanama ve enfeksiyon bulguları yeralabilir.İki taraflı idrar kanalı tıkanıklığı söz konusu ise üre yüksekliği bulunabilir.
RÖNTGEN BULGULARI: Taşların büyük bir kısmında kalsiyum içeriği fazla olduğundan bunlar röntgende fark edilirler.Diğer tanı yöntemleri Usg,İVP,tomografi dir.
TEDAVİ : İdrar kanalında tıkanmaya yol açmayan küçük taşlar genellikle tıbbi tedavi ve bol sıvı alımı ile kendiliğinden düşerler ki bunlar tüm taşların %50-60 ını oluşturur.
Daha büyük taşlarda izlenen tedavi yöntemleri:
1- ESWL (Şok Dalgaları ile Kırma) : Vücut dışından verilen şok dalgaları ile taşların kırılmasıdır.Bazı sert taşlar bu yöntemle kırılmaz.Taş kırma işlemi birkaç seans da sürebilir. Kırılan taşlar bazen düşerek idrar kanalını tıkarlar o zaman bunlara alternatif tedavi yöntemleri uygulanır.Bu yöntemin üreter taşlarında başarı oranı düşüktür
2- Perkutan Nefrolitotomi : 1cm. den büyük taşlara böğürden girilerek bir tüp aracılığı ile uygulanan bir yöntemdir.Taşlar ultrasonik veya pnomotik yolla kırılır gerekirse böbreğe nefrostomi denen bir dren konur.
3- Rijid veya Fleksibl Ureterorenoskopi ; Bu yöntemle gereğinde laser de kullanılarak böbrek ve üreter taşları kırılır, işlem sonrası üretere DJ kateter denen bir kateter konarak taş kırıntılarının daha kolay düşmesi sağlanır.
4- Nefrektomi ve Parsiyel Nefrektomi ; Taşların böbrekte yaptığı harabiyete bağlı olarak böbrek tamamen(nefrektomi) veya kısmen(parsiyel nefrektomi) alınabilir.
TAŞ HASTALIĞINDA METABOLİK TEDAVİ VE DİYET :
a)Taş hastalığı nedenleri arasında hiperparatroidizm varsa bu endokrin ve cerrahi yolla tedavi edilmelidir.
b)Ürik asit yüksekliği varsa bu diyet gerekirse ilaçla tedavi edilmelidir.
c)İdrarda sitrat düzeyi düşükse K-Sitrat mutlaka tedaviye eklenmelidir.
d)İdrarda enfeksiyon varsa bu tedavi edilmelidir.
e) Günlük sıvı alımı 1.5-2lt den az olmamalıdır bu miktar çevre faktörlerine bağlı olarak artırımalıdır.
f)Kilo verilmeli ,tuz alımı azaltılmalıdır.
g) Yiyecekler makul ölçülerde dengeli olarak et,sebze,meyva içermeli ,kışın narenciye tüketimi artırımalıdır.
