Ses hastalıkları temel olarak üç sistemin anormal veya ergonomi dışı çalışması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Akciğer ve göğüs kafesi sistemi (1), larinks ve ses telleri (2), ve ağız burun boşluklarının oluşturduğu rezonans ve kapak sistemleri (3).
Ses kısıklığında bu üç sistemde de doğrudan veya dolaylı olarak etkilenmekle beraber en sık ses teli problemleri ile karşımıza çıkmaktadır. Ses tellerinde oluşan kitleler, felç vb hareket problemleri dışında normal bir ses telinin yanlış kullanılmasına bağlı olarak ta ses kısıklığı veya bozukluğu ortaya çıkmaktadır.
Yapısal problemin olmdadığı ancak sesin bozuk olduğu durumlar esasen kullanım problemidir ve toplumumuzda çok sık oranda rastlanmaktadır. Bu yüzden birçok kişi hem sesinden memnun değildir hem de ses kullanım performansları zayıf olduğu için konuşma ve ses çıkartma ile seste düşme, boyun bölgesinde ağrı hatta vücut yorgunluğu yaşayabilmektedir. Bu durum tıp dilinde "fonksiyonel disfoni" olarak adlandırılmaktadır.
|
Ses teli polipi
Ses tellerinin tabakaları içindeki en önemli yapılardan birisi "mikrodamar ağ" lardır. Bu ağ ses tellerinin beslenmesini sağlar; ve bölgeye göre genişleme ve daralarak değişkenlik gösterir. Ses tellerinde problem olduğunda bu bölgeye giden damarlar açılmakta ve daha da belirginleşmektedir. Normal durumlarda damarsal yapı zor izlenmektedir. Damarsal yapı belirginleştikçe ses tellerinin titreşim yapan en önemi tabakası olan "örtü" tabakasının titreşimi zorlanmaya başlar bu da ses kısıklğına neden olur.
Ses tellerindeki damarlanma artışı tüm bayanların mens dönemlerinde sıklıkla gözlenir, hatta damar duvarlarındaki nanokırıklar nedeniyle ses teli içerisinde minik kanamalar yaratabilir bu da ses kısıklığı doğurabilir. Birçok durumda profesyonel bayan sanatçılar bu dönemde şarkı söylememeyi hatta provalara bile katılmayı tercih etmezler.
Ses tellerinde damarlanmanın arttığı durumlarda kan sulandırıcı ve kanamayı arttırabilecek ilaçları kullanmak risklidir. Bu ilaçlar masum görülse de ses teli içerisinde şiddetli kanama yaratabilir ve yüzey dokuyu deforme ederek polip adı verilen bir kitle durumu yaratabilir. Aspirin, SSRI türü andidepresanlar, aktarlardan alınan bazı bitki karışımları vb durumlar ses tellerinde kanama riski yaratabilmektedir.
Ses teli nodülü
Ses tellerindeki küçük çıkıntılara verilen bir isimdir; ancak şarkıcılarda görülen teknik ve kullanım problemi ile ortaya çıkan patolojilerle özdeşleşmiştir. Bu nedenle "singer's nodül veya şarkıcı nodülü" olarak ta isimlendirilse de nodül genel bir tanımdır. Bazen erken dönem bir kanser de, yeni gelişmekte olan bir kist de ayrıntılı bir inceleme yapılmaz ise nodül olarak tanımlanabilmektedir (Resim 2). Nodül, hem çocukların hem de erişkinlerin problemidir. Çocuklarda daha çok erkeklerde göülürken, erişkinlerde bayanlarda görülmektedir. Bayanlarda nodüller yanlış ses kullanımı sonrasında ortaya çıkar ve iki tarafta da ses tellerini etkiler. Bu bayanların ses kullanımının erkeklerden farklı olmasından kaynaklanmaktadır. Bayanlar ses üretirken ses tellerinin arka kısmında doğal bir açıklık yaratır. Bu açıklık sayesinde ses tellerinin kapanma ve titreşim mod dengesini sağlarlar. Gerginlik, sürekli hareketlilik ve yanlış kullanım ile bazı bayanlarda bu açıklık fizyolojik sınırları aşar ve ses tellerinde tam kapanamamaya neden olur. Ses tellerinün en gevşek olan orta ve ön 1/3 lük kısmı sünerek bir çıkıntı yaratır. Bu çıkıntı da nodül olarak adlandırılmaktadır. Bayanlarda problem teknik bir problemdir, tekniğin düzeltilmesi, kullanım miktarının ve gerilimin azaltılması nodüllerin gerilemesini hatta yok olmasını sağlayacaktır. Nadiren cerrahi müdahale gerektirmektedir. Cerrahi tedavi yapılsa bile her zaman gerçek tedavi ses terapisidir ve terapi kalıcı ve etkili başarı sağlamaktadır.
Çocuk nodüllerinde durum tamamen farklıdır. Problem ses telinin ligaman adı verilen tabakasının gelişimi ile ilişkilidir. Bu tabaka erkeklerde daha hacimlidir. Tabaka oluşumu sırasında yoğunlaşan hücreler gelişim sırasında nodüller olarak gözlenir ve bu dönemde çocuklarda ses kısıklığı yaratır. Tedavisi ergenliği beklemektir. Ses terapisi iyi bir kullanım sağlasa da süreci takip etmek gerekir.
Ses teli kapanma problemleri
Ses telleri titreşirken tam kapanma olmalıdır. Eğer kapanma oluşmaz ise ses enerjisi kaybolur ve nefesli, zayıf bir sese; ileri durumlarda ise tamamen ses kaybına neden olur. Aşağıdaki durumlar sebep olmaktadır.
- Yaşlılığa bağlı gevşeme (presbiakuzi)
- Sulkus vokalis hastalığı
- Sistemik nörolojik problemlerdir
|
