Mantık Dışı Bir Düşünce Bozukluğu: PARANOYA
Paranoya dediğimiz şey, gerçek deliller ortada olduğu halde kişinin yanlış düşüncesinin bir türlü değişmemesidir. Gerçeğin çarpıtılması, içi boş hale getirilmesi ile ilgili bir düşünce bozukluğudur. Bu tip hastalar şizofreni hastaları gibi değildirler. Dışarıdan bakılınca gayet düzgün, normal denilecek davranışlar sergileyen kişilerdir. Paranoya kelime itibariyle, “akıl dışı, mantık dışı” demektir. Bir tane de olsa akıl dışı bir düşünceye sahipseniz mesela bir aydır “ben peygamberim” diyorsanız veya ortada hiçbir şey yokken birinin sizi öldüreceğine, size zarar vereceğine, size kumpas kuracağına eşinizin sizi aldattığına inanıyorsanız ve bu inancınız için harekete geçmeye başlamışsanız artık kontrol altında olmanız gereken bir hastalığın pençesine düşmüşsünüz demektir.
Kadın cinayetlerinin, hatta dost, akraba, arkadaş cinayetlerinin çoğunda paranoya olabileceğini unutmayalım. Tedavi edilmesi gereken, tedavi edilmezse sonu hüsranla biten bir rahatsızlıktır paranoya.
Freud paranoid bozuklukların yansıtma mekanizmasıyla oluştuğunu düşünmektedir. Kişi eşini aldatıyorsa zamanla eşinin de kendisini aldattığını düşünebilir. Kişi birine zarar vermek istiyor, onun başarısını çekemiyor ise ondan zarar göreceğine zamanla inanabilir ve paranoya yaşayabilir. Bundan dolayıdır ki, eş olarak aldatmayacağız, dostu dost görüp arkasından konuşmayacağız, ona kötülük yapmamaya, iftira atmamaya gayret göstereceğiz ki düşüncelerimiz bozulmasın.
Paranoid Bozukluk türlerini 6 başlık altında ele alabiliriz.
1-Erotomanik tür: Düşünce bozukluğunun içeriği, bir başkası kendisine aşık olduğudur. Aşık olan kişi ünlü biridir veya hastanın konumundan daha üstün bir durumdadır. Cinsel çekimden ziyade sevgi dolu birliktelik söz konusudur. Ülkenin veya çevresinin en ünlü kadını veya erkeği aşırı bir şekilde âşıktır kendisine. Daha çok kadınlarda gözlenen bir rahatsızlık türüdür. Erkeklerde de görülebilir.
2-Büyüklük türü: : Düşünce bozukluğunun içeriği, bilinmeyen, olağanüstü bir yeteneği olduğu büyük bir buluş yaptığı ile ilgilidir. Dinsel bir içeriği de olabilir. Kişi kendini keşfedilmemiş, kimsenin fark edemediği bir mucit olarak düşünebilir. Hatta yeni icatların kendisinden çalındığını iddia edebilir. Mesih olduğuna inanabilir. Dünyayı kurtarmak için gelen bir insan olduğunu düşünebilir. Bu tip rahatsızlıklar daha çok devlet liderlerinde görülmektedir. Hitler, saf, düzgün bir Alman ırkı yaratabileceği safsatasını düşünüp, binlerce insanı katletmiştir. Stalin de aynı şekilde paranoya içerisine girmiş olduğuna dair bilgiler bulunmaktadır.
3-Kıskançlık türü: İçeriği, sevgilisinin ya da eşinin kendisini aldattığı ile ilgilidir. Kişi paranoyasını desteklemek için kanıt aramaya başlar ve eşini ya da sevgilisini baskı altında tutmaya çalışır. Kadın cinayetlerinde görülme ihtimali yüksek bir hastalıktır. Normal kıskançlıkla karıştırılmamalıdır. Hepimiz sevdiklerimizi kıskanırız. Lakin ortada hiçbir şey yokken kendi kendinize bir düşünce üretip ona inanmaya başladığınızda, artık paranoya geliştirdiğinizi bilmelisiniz. “Kendini Gerçekleştiren Kehanet” düşüncesi paranoid bozuklukların çoğunda zamanla oluşur. Yakın bir tanıdığınızı düşman olarak görmeye başladığınızda, doğal olarak o tanıdığınız zamanla size düşman olacaktır. Kıskançlık türünde de aynı şey vardır. Kişi sık sık aldatıldığını, eşine yansıtıyor ve garibim kadıncağızı, baskı altında tutuyorsa, zamanla aldatıldığını da görebilir.
4-Zarar Görme türü: Bu türü yaşayan hastalar, kötülük gördüklerine dair sık sık mahkemelere, resmi makamlara başvururlar. Kişi; kendisine karşı elbirliği ile çalışıldığını, aldatıldığını, gözetlendiğini, izlendiğini, zararlı ilaç verildiğini, iftira atıldığını, taciz edildiğini, engellendiğini düşünür. En sık görülen paranoya türüdür. Kişi bu paranoyasından kurtulabilmek için, kendisine zararı dokunmayan masum bir insanı katledebilir.
5-Bedensel tür: Paranoyanın içeriği vücut işlevleriyle ilgilidir. Bu hastalar, derisinden, ağzından, rektum ya da vajinasından kötü kokular yayıldığına, derisinin üzerinde ya da içinde böceklerin gezindiğine, vücudunun bazı bölümlerinin bozuk olduğuna, işlev görmediğine inanırlar.
6-Karışık ve Belirlenmemiş tür: Sanrı türlerinden herhangi birinin öne çıkmadığı durumlar da olabilir. Bu durumda hem büyüklük hem kıskançlık hem zarar görme bir arada bulunabilir veya tam olarak hangi tür olduğu tespit edilemeyebilir. Paranoyanın hangi tür olduğu, ilaç tedavisinde değişmeyebilir fakat psikoterapi süreci için çok önemlidir.
Her zaman iyilik yapmaktan ayrılmayan, iyi düşünen, başkalarına merhamet ve sevgi gösteren, yanlış yapmamaya özen gösteren, aldatmayan, kötülük yapmayan, haset, kin ve iftiradan uzak kimseler olmamız duasıyla…
Uzman Klinik Psikolog Mehmet Kurtoğlu
