Dikkatli izlenmesi gereken önemli bir sorun
Anne karnında bebeğin büyüklüğünün gebelik haftasına göre geride olmasına ‘Rahim İçi Gelişme Geriliği ( Intrauterın growth retardation= IUGR) ‘ adı verilir.Eğer bebeğin tahmini ağırlığı %10 un altındaysa (bebek aynı haftadaki her 100 bebekten 90ından ufaksa - 100 bebek arasındaki en ufak 10 bebek arasındaysa ) rahim içi gelişme geriliği tanısı koyulabilir. Genel olarak zamanında doğan bebekler için 2500 gr ın altı gelişme geriliği kabul edilir.
Rahimiçi gelişme geriliği pek çok nedenle ortaya çıkabilir ve birbirinden farklı karakterlere sahip iki şekilde ortaya çıkar.’Simetrik rahim içi gelişme geriliği = Tip 1’ genellikle gebeliğin ilk aylarında ortaya çıkar.’Simetrik’ olarak adlandırılmasının nedeni gelişme geriliğinin tüm vücudu aynı oranda etkilemiş olmasındandır.Yani bebeğin tüm ölçüleri olması gerekenden ufaktır. ‘Asimetrik rahim içi gelişme geriliği = Tip 2' 3-4. aylardan sonra ortaya çıkar.Bebeğin ufaklığı tüm ölçülerine aynı şekilde yanısmaz.Genel olarak ultrasonografide baş çapı (BPD) ve çevresi (HC) karın çevresine (AC) göre daha fazladır.Yani gelişme geriliğinden öncelikle karın çevresi etkilenmiş durumdadır .
Simetrik rahim içi gelişme geriliği tüm gelişme geriliklerinin %20-30 unu oluşturur ve asimetrik gelişme geriliğine göre daha erken safhada ortaya çıkar.. Burada sorun bebeğin büyüme potansiyelindeki yetersizliktir. Buna neden olan faktörler bebeğe ve anneye bağlı olabilir.Kromozomal bozukluklarda çok erken haftalarda gelişme geriliği izlenebilir.Bunun dışında anneye ait sistemik hastalıklar ve enfeksiyonlar simetrik rahimiçi gelişme geriliğinin nedenleri arasındadır.
Asimetrik gelişme geriliği daha sık görülür ve problemin kökeni farklıdır.Bebeğin büyüme potansiyelinde herhangi bir problem yoktur,sorun bebeğe yeterince besin ve oksijenin ulaşamamasıdır.Yani plasenta bebeğin ideal şekilde büyüyebilmesi için yeterli besini sağlayamamaktadır.
Rahim içi gelişme geriliğinin nedenleri
Fetusa ait nedenler : Çoğul gebelikler
İnfeksiyon
Doğumsal anomaliler
Kromozom bozuklukları
Anneye ait nedenler: Yüksek kan basıncı
Kronik böbrek hastalığı
Kontrolsüz şeker hastalığı
Kötü beslenme,kansızlık
Sigara ve diğer madde bağımlılıkları
İnfeksiyon
Plasentaya ait nedenler: Rahimden plasentaya yetersiz kan akımı
Plasentanın erken ayrılması (dekolman)
Plasentanın önde gelmesi (plasenta previa)
Rahimiçi gelişme geriliğinin tanınabilmesi için gebelik haftasının doğru bilinmesi son derece önemlidir. En güvenilir ölçüm gebeliğin ilk 3 ayında yapılan CRL (baş popo mesafesi) dir.Bu ölçümün yanılma payı en fazla 3-4 gündür..İkinci üç ayda ise CD (Beyincik çapı)in yanılma payı gebelik haftasının belirlenmesinde diğer ölçümlere göre daha düşüktür.
Gebelik haftası doğru olarak biliniyorsa bebeğin tüm ölçümleri yapılarak ( baş çapı BPD,baş çevresi HC,göğüs duvarı çevresi, karın çevresi AC,bacak ve kol kemikleri FL –HL ) gelişme geriliğinin tipi belirlenir.Gebelik haftasına göre 2 haftadan fazla geriliğin bulunması tanı için yeterlidir.Eğer gerilik karın çevresinde baş çapı ve çevresine göre asimetrik gelişme geriliği söz konusu demektir.
Erken gebelik döneminde saptanan simetrik gelişme geriliğinde kromozomal bozukluk olasılığı yüksek olduğu için genetik tanı amaçlı amniosentez önerilir.Ayrıca TORCH grubu enfeksiyonların varlığı da araştırılmalıdır.
Gebeliğin ikinci yarısında asimetrik rahimiçi gelişme geriliği çok yakın takip edilmesi gereken bir durumdur.burada bebek genetik ve yapısal olarak sağlıklı olmasına karşın sadece plasentadan yeterince besin ve oksijen alamadığı için yeterli büyüyememektedir. Bu durum gebelik haftası ilerledikçe daha ciddileşir ve uygun zamanda doğum gerçekleştirilmezse bebek anne karnında kaybedilebilir. Buna karşın gereken zamandan önce doğurtulursa prematüriteden kaynaklanan sorunlar nedeniyle riske atılabilir. Asimetrik gelişme geriliği olan bebeklerde 7-10 günlük aralarla kontrol önerilir.Doppler ultrasonografi doğumun zamanlaması konusunda son derece yararlı bir tekniktir.Göbek kordonundaki kan akımı ve bebeğin beyin damarlarından birinin (MCA) kan akımı özellikleri doğumun zamanlaması konusunda son derece geçerli ipuçları verir.
Plasentadan bebeğe giden kan akımını arttırabilmek için altta yatan düzeltilebilir bir sorun varsa tedavi edilmeye çalışılır.Varsa anneye ait yüksek kan basıncı ve şeker hastalığı kontrol altına alınır.anne adayının yatak istirahati (özellikle sol yan tarafına yatması) plasentadaki kan akımını arttırarak bebeğe daha fazla besin ve oksijen sağlanmasını sağlar.Bu yüzden çalışan annelere mutlaka rapor verilerek yatak istirahati önerilir.Yine de bu sorunla başa çıkma konusunda en önemli nokta doğumun zamanlamasıdır.
Rahimiçi gelişme geriliğinden dolayı erken doğurtulan bebekler dış dünyaya uyum sağlama konusunda daha başarılıdırlar ve respiratuar distres sendromu (RDS) bu bebeklerde daha az görülür veya daha hafif seyreder.