Bezden kurtulmak çocuk için bebeklik sınırını aşmak, yeni bir döneme geçmek demektir. Hem bebek için hem de ebeveynler için çok heyecan verici bir o kadar da stresli bir uygulamadır, tuvalet eğitimi. Ebeveynler, tuvalet eğitimine ne zaman başlanmalı, nasıl eğitim verilmeli gibi soruları sıkça sorar, endişelenirler, zaman zaman acele eder ve sabırsız davranırlar.
Bir bebeğin dişinin çıkması, desteksiz oturabilmesi, başını dik tutabilmesi için doğru zaman ne kadar önemli ise tuvalet eğitimi için de “doğru zaman” o kadar önemlidir, hatta hem bebeğin hem de annenin veya bebeğe bakım veren kişinin tuvalet eğitimi için hazır olması çok önemlidir. Uygun olmayan bir zamanda ve hazırlıksız bir eğitime başlangıç, bebeğin bu dönemde sorunlar yaşamasına sebep olabilir. Bebeğin tuvalet eğitimine hazır olması demek; fizyolojik olarak kas gelişiminin tamamlanmış, kendini ifade becerilerini kazanmış ve psikolojik olarak kendisini sağlıklı hissettiği bir dönemde olması demektir.
Tuvalet eğitimi için en uygun dönem 24-36 aylar arasındadır. İki yaşından itibaren bebek soru sormaya, incelemeye ve araştırmaya başlar. Onun bu dönem özelliğinden yararlanılarak tuvalet ile ilgili çocuğa net bilgiler verilebilir. Bebek tuvalet eğitimi için gerekli kas kontrolünü bu dönemde kazanır. Bununla birlikte de vücut fonksiyonlarına olan duyarlılığı artar ve bunları ifade edebilir. Bu dönem öncesinde tuvalet eğitimine başlamak, bebekten fizyolojik olarak yapamayacağı bir şeyi yapmasını istemektir. Bu durum da ileride ruhsal sorunların başlamasına sebep olabilir. Tuvalet eğitimini hiç vermemek, zamanı gelince kendi söyler diye beklemek de aynı şekilde yetişkinlik döneminde ruhsal problemlere yol açabilir.
Tuvalet eğitiminin tamamlanma süresi her çocukta farklıdır. Genel olarak 3-4 yaşları arasında çocuğun tuvalet eğitiminin tamamlanması beklenir. Gece altını ıslatma veya gündüz kazaları 5 yaşına kadar devam edebilir.
Bebeğimin Tuvalet Eğitimine Hazır Olduğunu Nasıl Anlarım?
Yürüyebiliyorsa,
Basit emirleri yerine getirebiliyorsa,
İsteklerini 2-3 kelimelik cümlelerle anlatabiliyorsa,
Kendi başına kolay kıyafetleri çıkarabiliyorsa,
Gün içinde 2-3 saat kuru kalabiliyorsa,
Tuvaletini yaptığı saatlerin bir rutini oluşmuşsa,
Tuvaleti kullanmak istiyor ve korkmuyorsa,
Altı ıslandığında rahatsız oluyor ve bunu ifade ediyorsa, tuvalet eğitimi için bebeğiniz hazır demektir.
Tuvalet Eğitimi İçin;
Tuvalet eğitimi de yürümek, konuşmak gibi doğal gelişim sürecinin bir parçasıdır. Bu sebeple, tuvalet eğitimini stresli, çözülmesi gereken bir sorun gibi algılamamak gerekir. Çünkü sağlık problemleri dışında tuvalet alışkanlığı kazanmamış hiç kimse yoktur.
Bu dönemde mehter takımı gibi iki ileri bir geri gidebilirsiniz. Bu sebeple de dönemi anlatan en güzel sözcük “sabır”dır. Çocuğun davranışlarını, tepkilerini sabırla karşılamak ve öfkelenmeden tuvalet eğitimine devam etmek hem çocuğunuzun hem de sizin sağlığınız için oldukça önemlidir. Eğer çocuğunuz tuvaletini yapma konusunda aşırı tepkiler veriyorsa, kaçıyorsa o hazır olana kadar eğitime ara vermek, inatlaşmadan, ısrar etmeden beklemek daha sağlıklı bir tutumdur. Çünkü bu eğitim sizin ve çocuğunuzun iş birliği ile tamamlanacak ve ağırlıklı olarak çocuğunuzun sorumluluğunda ilerleyecektir. Onun bu dönemde sizden beklediği sakin davranıp onu desteklemenizdir.
Tuvalet eğitimine başlamadan önce onu lazımlığa alıştırabilirsiniz. Beraber bir lazımlık almak onu alışverişe dâhil etmek onu bu iş için heveslendirir. Sonrasında ise her gün belirli aralıklarla tuvaletinin gelmesini beklemeden lazımlığa oturtmak alışkanlık edinmesini kolaylaştırır.
Bu dönemde çok iyi bir gözlemci olmalısınız. Çocuğunuzun tuvaletini yaparken nasıl davrandığını, yüzünün şeklini, yürüyüşünü fark etmeniz onu doğru zamanlarda tuvalete yönlendirmeniz için size yardımcı olacaktır. Bu ayrıca eğitimi başlatmak için de size fayda sağlayabilir. Ayrıca hangi saatlerde, kaç saatte bir tuvaletini yaptığını bir çizelge halinde yazmak da size yardımcı olacaktır.
Eğitime başladıktan sonra bezi tamamen çıkarın ve tekrar kullanmayın, çünkü bezin tekrar kullanımı eğitim süresini uzatacaktır. 2-3 saatte bir tuvalete veya lazımlığa götürerek 5 dakika oturmasını sağlayın. Lazımlığa tuvaletini yaptığında mutlaka onu tebrik ederek ödüllendirin. “Aferin” demek için tüm görevi yerine getirmesini beklemeyin. Örneğin; tuvalete son anda yetişmiş ancak altına yapmış olsa bile onu tuvalete geldiği için tebrik edin. Maddi değeri olan ödüller vermeyin.
Tuvaletini altına kaçırdığında, yere damlattığında ona kızmayın veya ceza vermeyin. “Böyle şeyler olabilir, normal haydi gel beraber temizleyelim” diyerek onu tuvaletini lazımlığa yapması konusunda teşvik edin.
Ayrıca bu dönemde anne ve babanın çocuklara model olmaları, onları izleyebilmeleri de bu süreci kolaylaştırmaktadır.
Her ne kadar çocuklardan belli dönemlerde belli davranışları göstermesine dair beklentilerimiz olsa da her çocuğun gelişim süreci farklıdır. Çocuğunuzun ve sizin kendinizi hazır hissettiği bir dönemde tuvalet eğitimine başlamak, çocuğunuzu ve kendinizi zorlamamak bu dönemi sorunsuz geçirmenizi sağlar. Bu dönemdeki en önemli iki sözcüğü unutmayın;
“Sabır” ve “Aferin!”
Psikolog Gonca BAĞLAR
