Kulak kenarlarının öne doğru açılması ve kulak kıvrımlarının oluşmaması ile kendini gösteren doğumsal kulak şekil bozukluğuna kepçe kulak deformitesi denir. İşitme fonksiyonu normaldir. Bu deformiteyi düzeltmek amacıyla yapılan işleme kepçe kulak düzeltilmesi ameliyatı denir.

Kulağın Anatomisi ve Gelişimi

Yetişkin bir kişinin kulağının yüksekliği 5,5-6,5 cm, genişliği ise 3-4,5 cm'dir. Kulak kepçesi kenarının kafadan kafadan uzaklığı 1,5-2 cm'dir. Kafa ile kulak kepçesinin kenarı arasındaki bu mesafe, kulağın üst ucunda en yakınken kulak memesi ile birleştiği kısımda ise en uzaktır. Kulak kepçesi ile kafa arasında bir açı vardır. Bu açının kadınlarda en fazla 20°, erkeklerde en fazla 25° olması gerekir. Kulak yukarı doğru dik bir hatta olmayıp aşağıdan yukarı doğru yaklaşık 20°'lik açıyla arkaya doğru yatıktır. 3 yaşında kulak olması gereken büyüklüğün %85'ine ulaşır. Kulak gelişimini 6-15 yaşları arasında tamamlar.

Kepçe Kulak Deformitesindeki Anatomik Farklılıklar

Kepçe kulak doğuştan itibaren bulunur. Kulağın kıkırdak yapısının anatomik özelliklerinde farklılıklar vardır. Kulak kepçesinin boyutları genellikle normaldir. Yani herhangi bir boyut farkı yoktur. Ancak kulak kepçesi ile kafa arasındaki açı 25°'den daha fazladır. Özellikle arkadan görüntülerde bu açının fazlalığı çok net olarak gözükür. Bazı kişilerde kulak memesi veya kulak üst ucunda da şekil ve açı deformasyonları olabilir. Bunun dışında bazı kişilerde kulak kepçesi içindeki kıvrımlar yeterince oluşmamış olabilir. Ayrıca her iki kulakta farklı düzeylerde kepçe kulak deformitesi olabilir.

Ameliyatsız Kepçe Kulak Düzeltilmesi

Yenidoğanda kepçe kulak saptanırsa ilk 72 saat içinde cerrahi yapılmaksızın düzeltilme şansı vardır. Anneden bebeğe geçen yüksek seviyedeki östrojenin etkisi ile kıkırdak elastikiyeti fazladır. Bu olağandışı yumuşaklıktan dolayı kulak kıkırdakları şekillendirilebilir. 72 saatten sonra anneden geçen hormonun seviyesi düşer ve kıkırdaklar sertleşir. Bu nedenle doğumdan sonraki birkaç gün içinde kulağı arkaya yatırmak için özel bantlar veya plastik kaplı özel teller kullanılmaya başlanıp 1-2 ay devam edilerek kepçe kulak düzeltilebilir.

Kepçe Kulak Deformitesinde Cerrahi Tedavi

Kepçe kulak ameliyatı en küçük yaşta yapılan estetik amaçlı ameliyatlardandır. Çok ileri derecedeki kepçe kulakta tedavi 3 yaşından itibaren yapılabilir. Bunun nedeni ise okul çağından önce bu problemin çözümlenip çocuğun psikolojik olarak etkilenmemesini sağlamaktır. Ancak küçük yaştaki hastaların pansuman, dikiş alınması ve ağrı gibi durumlara toleransı ve uyumu maalesef çok fazla değildir. Bu nedenle ilkokula başlamadan veya ilkokul çağında ameliyat yapılması için ailenin değil hastanın istekli olması çok önemlidir. Ülkemizde hastanın isteği ile ameliyat için en erken 12-13 yaşlarında gelinmektedir. 3-6 yaş arasında ameliyat genel anestezi ile yapılırken 12-13 yaşlarından itibaren lokal anestezi ile yapılabilir. Kepçe kulak ameliyatı 1-2 saat kadar sürer.

Kepçe kulak düzeltilmesinde sadece cilt çıkartılmasının yeterli olmadığı en az 150 yıldır bilinen bir gerçektir. Operasyon kulağın arka tarafından yapıldığı için görünen bir ameliyat izi olmaz. Tedavide kulak kepçesinde saptanan problemler düzeltilir. Kulak kepçesi ile kafa arasındaki açı kıkırdağa dikişler atılarak olması gereken düzeye çekilir. Özellikle kulak kepçesinin üst bölümünün yakınlaştırılmasına dikkat edilmelidir. Çünkü kulak kepçesinin orta bölümü geri çekilirken üst kısmı geri çekilmezse gene hoş gözükmeyen bir görüntü ortaya çıkar. Eğer kulak kepçesi üstündeki kıvrımlar yetersiz oluşmuşsa özel dikişler yardımı ile bu kıvrımlar tekrar belirginleştirilir. Kulak arkasından bir miktar cilt çıkartılır. Böylece ameliyat sonrası fazlalık cildin kulak arkası oluğunda birikmesi engellenir. Ancak bu işlem yapılırken kulak arkası oluğu yok edilmemeli veya deforme edilmemelidir. Kulak kepçesi kıkırdağına yapılan müdahaleler sonrası kıkırdağın yüzeyi düzgün ve düzenli olmalı, kulak kepçesinin kenarında tırtıklanmış gibi görüntüler oluşmamasına dikkat edilmelidir.

Kıkırdak şekillendirmede kullanılan dikişler, kalıcı olduğundan mutlaka cilt altından görünmeyecek kadar derinden geçilmelidir.

Kulak kepçesi kafaya aşırı derecede yaklaştırılmamalıdır, çünkü bu kafaya yapışmış gibi duran görünüm de göze en az kepçe kulak kadar kötü gözükecektir. Eğer her iki kulakta farklı düzeylerde kepçe kulak deformitesi var ise her iki kulağın eşit oranda kafaya yaklaştırılması ile bu sorun simetri sağlanarak çözümlenir. Fakat amaçlanan mükemmel bir simetri değil eski görünümden daha iyi ve olağan kulak yapısıdır.

Operasyon sonrası

Operasyon sonrası kulak kepçesini içine alan ve 1 hafta kadar süren bir bandaj yapılır. Bu bandajın çok titiz yapılması gerekir. Bandaj sayesinde kulakta oluşabilecek kan birikimini engellenirken ve ameliyat sonrası şişlik ise en az düzeye inecektir. Ameliyat sonrası hastanede kalmak gerekmez. Bandajla da olsa 2.-3. günde normal hayata dönülebilir. Dikişler 10 gün içinde alınır. Kulaktaki şişliklerin geçip şeklin tam olarak ortaya çıkması 2-3 ayı alacaktır.

Komplikasyonlar

Kepçe kulak ameliyatları sonrası enfeksiyon, kan birikimi gibi istenmeyen durumlar nadiren görülebilir.