Kalp yetersizliği kalbin kan dolaşımını sağlamaktaki yetersizliğine bağlı olarak ortaya çıkan bir hastalıktır. Kan dolaşımının yetersiz hale gelmesi kalple birlikte böbrekler ve akciğerler başta olmak üzere diğer yaşamsal organların da normal faaliyetini engeller.
Kalp yetersizliği kronik bir hastalıktır. Gelişmiş ülkelerde ve ülkemizde kalp yetersizliği hastalarının sayısı giderek artmaktadır. Kalp yetersizliği sıkça hastaneye yatış gerektiren ve yaşam süresini kısaltan masraflı bir hastalıktır.
KALP YETERSİZLİĞİ NEDEN OLUR ?
Kalp yetersizliği temelde iki farklı nedene bağlı olarak gelişir:
Kalbin kasılma-pompalama gücünün azalması (sistolik kalp yetmezliği)
Kalbin gevşeme yeteneğinin bozulması (diyastolik kalp yetmezliği)
Kalbin kasılmasını azaltan ve kalp yetersizliğine yol açan en sık nedenler:
İskemik (koroner) kalp hastalığı: Kalp krizi, kalp kasının bir bölümünün canlılığını yitirmesine neden olur. Kalp krizinin şiddetine (tıkanan damarın önemine ve tıkanma şekline göre) kalp kasındaki hasar miktarı da az veya çok olabilir. Bu hasar kalbin kasılma performansını bozar ve kalp büyümesine neden olur.
Hipertansiyon (yüksek kan basıncı): Hipertansiyon hastalığında kalp atardamarlardaki artmış basınca karşı kan pompalamak durumundadır. Bu nedenle giderek zorlanır ve bir süre sonra kalp kasları kalınlaşır. Ardından kalp büyümesi başlar ve kalbin kasılma performansı bozulur.
Kalp kapak hastalıkları: Kalp kapaklarının uygun şeklide açılıp kapanmasını etkileyen hastalıklar kalbin kan pompalama işlevini bozar. Kapak hastalığının nedeni yaşlılarda sıklıkla kireçlenmeye (örneğin; dejeneratif aort kapak darlığı), gençlerde ise kalp romatizmasına (romatizmal kapak hastalığı, örneğin mitral kapak darlığı veya mitral kapak yetmezliği) bağlıdır.
Kalp kası hastalıkları (kardiyomiyopatiler): Bu hastalıklar görünür bir dış neden olmaksızın kalp kasındaki kasılma veya şekil bozukluğuna bağlıdır. Çoğunlukla aileseldir ve genetik temeldedir. Daha çok genç erişkin yaşta belirti vermeye başlar.
Kronik akciğer hastalıkları: Kronik bronşit ve amfizem akciğer damar yatağında basınç artışına neden olur ve bu basınç akciğerlere kan gönderen sağ kalp için bir yük oluşturur. Bunun sonucunda kalpte büyüme ve performans bozukluğu gelişir. Daha çok sağ kalbi etkileyen ve sağ kalp yetersizliğine neden olan bu duruma kor pulmonale (akciğer kalbi) denir.
Bu nedenler dışında da nadir vitamin eksikliklerine ve metabolizma / depo bozukluklarına bağlı (örneğin amiloid kardiyomiyopatisi) kalp yetersizliği nedenleri bulunur.
Kalbin gevşeme yeteneğini azaltan nedenler:
Yukarıda sözü geçen iskemik kalp hastalığı, hipertansiyon ve kalp kapak hastalıkları aynı zamanda kalbin gevşeme yeteneğini de bozarlar. Hipertansiyon hastalığında kalp kasının kalınlaşması ve elastikiyetini yitirmesi, koroner arter hastalığında ise kalbin oksijenli kanla iyi beslenememesi nedeniyle kasın gevşeme yeteneği bozulur. Hastalıkların özellikle daha erken dönemlerde gevşeme yeteneği bozulur, sonradan hem kasılma işlevinin bozulması da tabloya eklenir.
KALP YETERSİZLİĞİNDE ESAS BOZUKLUK NEDİR ?
Kalp yetersizliğindeki esas sorun kalbin performans bozukluğundan dolayı vücutta kan dolaşımının yavaşlaması ve kalp odacıkları içinde kanın oluşturduğu basıncın giderek artmasıdır. Kalp odacıklarındaki basıncın artmasıyla sol kulakçıkla bağlantılı olarak akciğer damar yatağında da basınç artar. Akciğer hava kesecikleri içine kan sızmasıyla, keseciklerdeki oksijen alışverişi bozulur. Bu durum kalp yetersizliği hastalarında nefes darlığının en önemli nedenlerinden birisidir. Diğer taraftan dolaşım azalınca böbrekler refleks olarak (dolaşımı kuvvetlendirmek amacıyla) vücuttan su ve tuz atılmasını azaltırlar; vücutta su ve tuz birikmeye başlar. Bu fazla tuz ve su öncelikle akciğerlerde birikerek kanın oksijenlenmesini daha da zorlaştırır ve solunum fonksiyonunu daha da bozar. Kalp yetersizliğinde genelde kalp kütlesi ve/veya kalp boyutları artmıştır; röntgende "kalp büyümesi" ile uyumlu bir görüntü olur.
KALP YETERSİZLİĞİNİN BELİRTİLERİ NEDİR ?
Kalp yetersizliğinin çok çeşitli belirtileri vardır. En sık olarak nefes darlığı ve çabuk yorulma yakınmaları gelişir. Ayaklarda şişme, çarpıntı da sık görülür. Kan dolaşımının azalmasına ve sindirim organları etrafında durağanlaşmasına bağlı olarak hazımsızlık, gaz, şişkinlik gibi yakınmalar da kalp yetmezliğine eşlik edebilir.
Kalp yetersizliğinde nefes darlığı önceleri ağır eforla ortaya çıkar, hastalık ilerledikçe daha hafif eforlarla da nefes darlığı ortaya çıkmaya başlar. İleri evrede kalp yetersizliği olanlar günlük işlerde (yıkanma, soyunma, giyinme esnasında) bile nefes darlığı çekerler. Hatta istirahat sırasında bile nefes darlığı çeken ileri evre kalp hastaları vardır.
Ancak her nefes darlığı kalp yetersizliği işareti değildir. Günümüzde nefes darlığı ile hekime başvuran kişilerde bu durumun en sık nedeni fazla kilolu olmak ve hareketsizliğe alışmış olmaktır. Özellikle, istirahat esnasında olup da eforla veya fiziksel hareket sırasında hissedilmeyen nefes darlığı genelde kalp hastalığına bağlı değildir.
Ayak bilekleri etrafında şişlik kalp yetmezliği dışında bir çok durumda görülebilir. Sabahları nispeten daha iyi olup, akşama doğru artan ayak şişliği özellikle nefes darlığı ve çabuk yorulmayla birlikteyse kalp yetersizliğini düşündürmelidir.
Vücutta fazla su ve tuz tutulmasına bağlı olarak ilk dönemlerde kalp yetersizliği hastalarının kiloları artar. Ancak hastalık ilerledikçe, kullanılan ilaçların yan etkileri ve sindirim sistemi bozukluklarından dolayı kalp yetersizliği hastalarının beslenmeleri bozulur ve kilo vermeye başlarlar.
KALP YETERSİZLİĞİ DÜZELİR Mİ ?
Kalp yetersizliği tedavi edilebilen, şiddeti azaltılabilen bir hastalıktır. Ancak tam olarak ortadan kaldırılması ve düzeltilmesi genelde söz konusu değildir. Kalp krizine bağlı kas hasarı veya kapak hastalıklarına bağlı bir kalp büyümesi genelde kalıcıdır. Ancak akut ritim bozukluklarına bağlı olarak gelişen kalp yetersizliği olguları ritim bozukluğu zamanında müdahale edilerek düzeltildiyse ortadan kalkabilir. Benzer olarak kapak hastalığının erken evrelerindeki kalp yetersizliği olguları da kapaktaki bozukluğun zamanında tedavi edilmesiyle tam olarak düzelebilir.
Kalp yetersizliği zaman zaman kötüleşmelerle ve iyişelmelerle seyreder. Çoğu kalp yetersizliği hastası uygun tedavi altında yıllarca normal yaşamlarına-işlerine devam edebilirler. Zaten günümüzde kalp yetersizliği çok etkin bir şekilde tedavi eden ilaçlar ve ilaç dışı tedavi seçenekleri mevcuttur.
KALP YETERSİZLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR ?
*Kalp yetmezliğinde hekim kadar, hastanın kendisine de görev ve sorumluluk düşmektedir.
*Kalp yetmezliği tedavisi uzun sürelidir; genelde yaşam boyudur.
*İlaçlar düzenli kullanılmalı; başka nedenlerle alınacak ilaçlardan hekim haberdar edilmelidir.
*Romatizma tedavisinde kullanılan ilaçlar kalp yetmezliğini artırabilir.
*Sigara içenler hemen sigarayı bırakmalıdır. Alkol tüketimi en aza indirilmeli veya bırakılmalıdır.
*Fazla kilolar ve tuzlu yemek kalp yetmezliğini artırır. Kalp yetmezliği olanlar hergün kilolarını takip etmeli, ani artış olduğunda hekimine haber vermelidir ani kilo artışı fazla su ve tuz birikimi demektir; hastalığın şiddetinin arttığına işarettir).
*Günlük idrar miktarını takip etmekte yarar vardır. Azalması hekime haber vermeyi gerektirebilir.
*Kalp yetmezliği hastalarında kolesterol ve diyabet (şeker hastalığı) tedavisinin çok daha titiz ve etkin bir şekilde yapılması gereklidir, dikkat ediniz.
*Kalp yetmezliği hastalarının zatürre (pnömokok) aşısı ve her yıl grip (influenza) aşısı olmaları gereklidir.
*Düzenli egzersiz yapmak vücudun ve kalbin performansını artırır; yararlıdır.
Kalp yetersizliğinde iki tedavi hedefi vardır:
1. Kalp yetersizliğinin yol açtığı belirtileri gidermek, hastayı rahatlatmak,
2. Kalp yetersizliğine bağlı ölüm riskini azaltmak ve yaşam süresini uzatmak.
Bazı tedaviler sadece birinci hedefte başarı sağlarken, bazı tedaviler yaşam süresini de uzatabilmektedir.
Kalp yetersizliğinin tedavisinde öncelikle yetersizliğe neden olan kalp hastalığının saptanması ve eğer mümkünse bu durumun giderilmesi, hafifletilmesi gereklidir örneğin ileri derecede bir kapak darlığı varsa, kapağın onarılması veya protez kapak takılması, veya kalp yetmezliği koroner damarlar hastalığına bağlıysa söz konusu damarların balon/stent girişimiyle veya bypas cerrahisi ile tedavi edilmesi gerekebilir. Ayrıca ritim bozukluklarına bağlı kalp yetersizliklerinde ritim bozukluğunun zamanında tedavi edilmesiyle kalp yetersizliği ciddi oranda hafifletilebilir hatta ortadan kaldırılabilir.
Ancak unutmayın; kalp yetersizliği hastalarının fazla kilolarını vermeleri, düzenli egzersiz yapmaları, tuz tüketimlerini azaltmaları ve düzenli doktor kontrolünde olmaları hastalığın tedavisinde en önemli faktörlerdir.
