Kabızlık Nedir? Tanı Kriterleri
Konstipasyon yani kabızlık bir hastalık değildir. Kabızlık; bağırsak hareketlerinin normale göre azalmasıdır. Günde üç ile üç günde bir arasında değişen dışkılama sayısı normal kabul edilmektedir. Genel olarak haftada iki veya daha az sayıda dışkılama alışkanlığı kabızlık olarak tarif edilmekle birlikte yalnız başına dışkılama sayısı yeterli bir tanı kriteri değildir . Çünkü dışkılama sayısı ve miktarı bireyler ve hatta toplumlar arasında farklılık göstermektedir. Kabız olduğunu ifade eden, dışkılama sırasında zorlanan , aşırı ıkınan ve sonunda küçük topaklar şeklinde katı ve az miktarda dışkı (feçes) çıkaran birçok kişide dışkılama sayısı normal olabilir. Seyrek dışkılama alışkanlığı olan kişilerde dışkının barsak içinde kalış süresi uzamakta ve bu nedenle suyunun emilimi artmakta ve dışkı sertleşmektedir .
Aşağıdaki kriterlerden en az 2 tanesinin bir yıl içinde , ardışık olmaksızın , en az 12 hafta devam etmesi halinde kabızlık rahatsızlığı kabul edilmektedir.
• Dışkılamanın en az %25’inde ıkınma ihtiyacı duyulması
• Dışkılamanın en az %25’inde topak topak veya sert dışkı yapmak
• Dışkılamanın en az % 25’inde tam boşalamama hissinin bulunması
• Dışkılamanın en az % 25’inde tıkanma hissi olması
• Dışkılamanın en az % 25’inde el yardımı ile destek sağlama
• Haftada üçten daha az dışkılama
Kabızlık Risk Faktörleri
*Cinsiyet:Kadınlarda erkeklere göre 2-3 kat daha fazla görülmektedir.
*Yaş:Görülme sıklığı her iki cinste yaş ile artar. 65 yaş üzerindeki erkek ve kadınlarda kabızlık şikayeti ile hekime başvuranların sayısında çok belirgin bir artış olmaktadır.
*Hareketsiz yaşam şekli:Yatağa bağımlı hastalarda, masa başı çalışanlarda, çok fazla oturarak çalışmak zorunda olanlarda , hareketsiz kişilerde sık görülür.
*Az sıvı tüketimi:Gün içerisinde düzenli su tüketimine özen göstermeyen kişilerde kabızlık başlıca sorundur .
*Liften fakir beslenme şekli : Günlük beslenmesinde sebze , meyve tüketimi yetersiz olan ve düzensiz beslenen kişilerde kabızlık sıklıkla görülür. Günlük lif tüketimi 25-30 gr olmalıdır.
Kabızlığa Neden Olabilen Hastalıklar
KALIN BAĞIRSAK HASTALIKLARI ;
İrritabl bağırsak sendromu
Kalın bağırsak kanseri
Divertikülit
Crohn hastalığı
Devamlı laksatif ilaç kullanımı
Pelvik taban hasarı
Anal hastalıklar
NÖROLOJİK HASTALIKLAR;
Multipl skleroz
Parkinson hastalığı
Felç
Omurilik yaralanması
METABOLİK ;
Hipotroidizm (Troid bezinin yetersiz çalışması )
Diabetes Mellitus ( Şeker hastalığı )
Hiperkalsemi
Gebelik
SİSTEMİK HASTALIKLAR;
Amiloidoz
Lupus
Skleroderma
Kabızlığa Neden Olabilen Bazı İlaçlar
*Alüminyum içeren mide ülser, gastrit tedavisinde kullanılan antiasitler.(Magnezyum içeren antiasitler bağırsak hareketlerini hızlandırır.)
*Parkinson, depresyon ve anksiyete tedavisinde kullanılan antikolinerjikler.
*Epilepsi ve konvülziyon tedavisinde kullanılan antikonvülzanlar.
*Depresyon tedavisinde kullanılan antidepresanlar.
*Yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan antihipertansifler.
*Hiperlipidemi tedavisinde kullanılan antipsikotikler.
*Koroner yetmezlik ve hipertansiyon tedavisinde kullanılan kalsiyum kanal blokürleri.
*Diyetteki kalsiyum miktarını artırmak için kullanılan kalsiyum destekleri .
*Demir eksikliği anemisi tedavisinde kullanılan demir ilaçları.
*Bazı ağrı kesiciler.
*Bunlar dışında bazı diğer ilaçlar da kabızlığa yol açabilir.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
1.Uzun süren ve açıklanamayan kabızlık durumunda,
2.Bağırsak alışkanlıklarında değişiklik olduğunda (Sıklığında artma yada azalma olması),
3.Dışkı çapında incelme ve kanlı dışkılama durumunda,
4.Diyetteki posa ve sıvı miktarını arttırmaya rağmen düzelmeyen kabızlık durumunda,
5.Dışkıda kan, karın ağrısı ve karında hassasiyet durumunda vakit kaybetmeden gastroenterolog doktoruna başvurulmalıdır.
Tedavi Edilmeyen Kabızlık Daha Büyük Sorunlara Yol Açar mı?
Önemsenmeyen ve tedavi edilmeyen kabızlık bir takım sorunlara yol açabilir.Aşırı ıkınma hemoroidlerin ( basur) belirgin hale gelmesine neden olabilir. Sert dışkı anüsten geçerken zedeleyebilir ve anal fissür ( yırtık ) oluşabilir. Her dışkılamada ağrı , kanama ve yanma olur.Aşırı ıkınma rektal prolapsusa (Bağırsağın içini döşeyen tabakanın dışa doğru dönmesi durumu) neden olabilir.Çıkmayan sert ve kuru dışkı uzun süre bağırsakta kalınca suyu emilir ve taşlaşır , tıkanıklığa yol açabilir.
Kabızlıktan Korunmak İçin 10 Öneri
Bazı basit ama önemli kuralları yaşam tarzı haline getirmek sizi ömür boyu kabızlıktan koruyacaktır;
1.Bol posalı beslenin.Günlük 25-30 gr posa tüketimi kabızlıktan korunmak için yeterlidir.
2.Kabuklu yenebilen meyve ve sebzeleri kabuğu ile tüketin.
3.Kuru meyvelere ( Kuru kayısı, kuru erik, incir ) günlük beslenmenizde yer verin.
4.Daha fazla su için .( günde 8-10 büyük bardak)
5.Kafeini ve kolalı içecekleri azaltın.
6.Düzenli egzersiz yapın. Hergün 30 dakika orta tempo yürüyüş, asansör kullanmamak ve bir durak önce inip yürümek bağırsak hareketlerini artırmaya yetecektir.
7.Düzenli dışkılama alışkanlığı kazanın.
8.Az ve sık beslenin.
9.Stresi azaltın. Stresle başa çıkmanın yollarını öğrenin .Meditasyon yapın.
10.Dışkılama uyarılarını engellemeyin.Dışkılama ihtiyacınızı ertelemeyin.Acele etmeden,zorlamadan ve tuvalette yeterince vakit geçirerek tam boşalımın olmasını sağlayın.Doğru pozisyonda oturun.
Komplike Olmayan Kabızlık Tedavisi
Doktor hastanın kabızlık öyküsünü , diğer sindirim sistemi problemlerini , bağırsak alışkanlıklarını , beslenme şeklini , stres faktörlerini ve kullandığı ilaçları sorgular. Fizik muayene ve bir takım spesifik testler istenebilir.Öncelikle hastalara düzenli egzersiz yapması , lifli gıda tüketimi , dışkılama ihtiyacını ertelememesi önerilir. Dışkılamanın rahat olabilmesi için bireyin yeterli zaman ayırması gerekir. Gastrokolik refleksin kazanılması için sabah kahvaltı sonrası yada diğer yemekler sonrası dışkılama alışkanlığı kazanması öğretilir. Kabızlığa neden olan ilaçlar doktor gözetiminde bırakılır yada muadilleri ile değiştirilir. Bu dönemde dışkılamayı kolaylaştıran laksatifler ve diyet lifleri hakkında bilgi verilmesi gerekir. Yaşam tarzı değişikliği sorunu çözmüyor ise başka tedavi yöntemleri önerilebilir;
1.Fiber ( psyllium seed husk , Fiber care )
2.Dışkı yumuşatıcılar
3.Biofeedback
4.Cerrahi tedavi
Öncelikle beslenme alışkanlıklarını değiştirmek ve egzersize teşvik etmek önemlidir. Yetmediği durumlarda doktorunuz sizin için uygun tedavi yöntemini belirleyecektir.
Kabızlığın Düşmanı Posalı Yiyecekler
Posa yani lif ; bitkilerin hücer duvarını oluşturan , sindirim sisteminde emilmeyen ancak organizma için sayısız faydası olan kısımlarıdır. Vücudumuzda sindirilip emilmediği için posadan bir kalori almayız. Posa sağlığın sürdürülmesi , başta kolon kanseri olmak üzere bir takım ciddi hastalıkların önlenmesi için çok önemli ve gereklidir. Tıbbi beslenme tedavisinin başlıca öğeleridir. Posadan zengin yiyecekler bir çok vitamin ve minerali de dengeli bir biçimde içeren yiyecekler olduğu için posadan zengin beslenme tarzı aslında sağlıklı bir yaşam tarzının da göstergesidir. Posa içeriği yüksek beslenme şekli aşırı kalori alımını azaltır ve şişmanlığı engeller , kabızlığı önler yada tedavi eder. Posadan zengin beslenen toplumlarda obezite , kalp hastalıkları , tip 2 diyabet , kanser görülme oranı düşüktür.
Besinlerle alınan posa sindirim sisteminde sindirilmeden kalın bağırsağa kadar ulaşır. Yetişkin ,sağlıklı bir insan bağırsağında yaklaşık 100 trilyon bakteri bulunur. Bu bakterilerin büyük çoğunluğu faydalı yani probiyotik bakterilerdir, Çok az miktarı ise zararlı bakterilerdir. Sayıca zararlı bakteriler yararlıları geçtiğinde çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkmaya başlar. Sağlıklı bir bağırsak florası ne kadar posalı besin tükettiğinizle doğru orantılıdır. Probiyotik bakteriler kolon duvarında koruyucu zırh oluşturarak toksinlerin emilimini engeller ve hastalıklara karşı bağışıklık sisteminizi güçlü kılarlar.
Günlük 25-30 gr kadar posa tüketimi sağlığın korunması için yeterli düzeydir.Hatta son yayınlarda kadınlarda 30 gr, erkeklerde ise 38 gr. kadar posa alımı önerilmektedir. Ancak 50-60 gr.ın üzerindeki aşırı tüketimlerin de bir takım zararları vardır. Kalsiyum, demir,çinko gibi yaşam için elzem minerallerin emilimini azaltıp yetersizliği yol açabilir.Özellikle demir eksikliği anemisi olanlarda , gelişim çağındaki çocuklarda ve yaşlılarda dikkatli kullanılmalıdır.
Posa içeriği en yüksek besin grupları mercimek, nohut, kurufasulye gibi kurubaklagillerdir. Bunları kepeği ayrılmamış tam tahıl ürünleri ve ceviz, badem gibi yağlı tohumlar, sebze ve meyveler izler.
Diyetteki posayı artırmanın yolları;
1.Haftada 2 kere kurubaklagil tüketimi ihmal edilmemelidir.
2.Kabuklu yenebilen sebze ve meyveleri kabuklu tüketmek yeterli posa alımını destekler.
3.Günde 4-5 porsiyon sebze ve meyve tüketilmelidir.
4.Çiğ tüketilebilen sebzeleri pişirmede , çiğ yemeye özen gösterilmelidir.
5.Beyaz ekmek yerine tam buğday,çavdar, kepekli, esmer ekmek tercih edilmelidir.
6.Esmer makarna , kepekli pirinç yada bulgur tercih edilmelidir.
7.Her tür yemeği çeşitli sebzeler ile pişirmeye ve hazırlamaya özen gösterilmelidir.
8.Meyve suyu yerine meyvenin kendi tüketilmelidir.
9.Günde 1 yemek kaşığı yulaf kepeği tüketmeye özen gösterilmelidir.
Kabızlık Sorunu Yaşıyorsanız Özellikle Bunlara Dikkat!
*Pancar, elma , armut , taze kayısı , gün kurusu kayısı , mürdüm eriği tercih edin.Kayısı yada eriği akşamdan suya koyun. Sabah hem suyunu için hem de kuru meyvelerini tüketin. Bunu düzenli olarak her sabah tekrarlayın.
*Her sabah yağlı tohumlar ile güne başlayın. Ara öğünlerde atıştırın. (ceviz, badem, fındık vs).
*Hergün 1-2 çay kaşığı keten tohumu tüketin.
*Brokoli, tüm lahana çeşitleri, havuç, yeşil fasulye, bezelye, koyu yeşil yapraklı sebzeleri bolca tüketin.
*Psyllium seed, tam buğday ürünleri kabızlığı engelleyecektir.
*Yağ ve hayvansal ürünleri, kırmızı eti azaltın.Yüksek proteinli diyetler uygulamayın.
*Kahve, alkol, siyah çay, mayalı içecekler, acı ve ekşiden uzak durun
*Bol sarımsak tüketin.
Doktor yada diyetisyeninizin kontrolü altında lif takviyesi alabilirsiniz. İlk haftalarda düşük dozlarla başlamak önemlidir.
