İdrar kaçırma kadının yaşam kalitesini olumsuz olarak etkileyen cinsel istek ve aktiviteyi azaltan bir durumdur. İdrar kaçırma (üriner inkontinans) çocukluk çağı dışında normal kabul edilmez. Bu soruna yaygın olarak rastlanmaktadır. Amerika Birleşik Devletlerinde kadınların %30-40 kadarı yaşamları boyunca bu sorunu yaşamaktadır. Ancak kadınlar ciddi boyutta olmadığı sürece idrar kaçırmadan yakınmamaktadır ve bunun normal olduğunu düşünmektedir. Sosyal ve psikolojik problem olmaya başladığında müdahale etmek gerekir.
İdrar kaçırma tipleri
Stres tipi idrar kaçırma (karın içi basıncı artış ile oluşan)
En sık görülen idrar kaçırma şeklidir. Burada gülme, öksürme, hapşırma ya da fizik aktivite sırasında görülür.
Acil idrar kaçırma (urge incontinence), mesane kasılması kaynaklı
Acil işeme hissi, tuvalate giderken idrar kaçırma durumu
Mikst tip idrar kaçırma (stres ve acil birlikte)
Hem gülme, öksürme durumlarında kaçırma hem de acil işeme hissi
Taşma şeklinde idrar kaçırma
Mesane belli bir miktarın üzerinde dolduktan sonra kaçırma oluşması
Bypass tipi idrar kaçırma (fistüller)
Genellikle bir cerrahi müdahale ya da radyasyon tedavisi sonrası vajinadan sürekli idrar gelmesi
Doğuştan idrar yollarında oluşan problemler
Fonksiyonel ya da geçici idrar kaçırmalar
Enfeksiyon
İlaçlara bağlı
Hareket kısıtlılığı
Demans
Aşırı idrar üretimi (şeker hastalığı, şekersiz şeker hastalığı (diyabetes insipitus))
Cinsiyet, yaş, hormonal durum, doğum travması ve destek dokudaki genetik farklılıklar idrar kaçırmada etkili olan faktörlerdir. Kadınlarda idrar kaçırma erkeklere göre 2-3 kat daha sıktır. Çünkü kadınların üretrası (idrar torbasından idrarın dışa akmasını sağlayan kanal) daha kısadır ve doğum sırasında alt idrar yollarındaki kasların, sinirlerin ve destek dokuların zarar görmesi söz konusudur. Yaşlanma ile birlikte idrar kaçırma daha sık görülür. Vajinal doğum yapan kadınlarda stres şeklinde idrar kaçırma sıklığı hiç doğum yapmamış kadınlardan 2.3 kat daha fazladır. Doğumda kas ve sinir sisteminin travmaya uğraması ve pelvis kasların gerginliğinin kaybolması söz konusu olmaktadır. Bu etkiler egzersizlerle zaman içinde geri dönebileceği gibi kalıcı da olabilmektedir.
Yaşlanma ile idrar kaçırma arasında bir ilişki vardır. Menopozdan sonra östrojenin azalması da etkili bir nedendir. İdrar kaçırması olan kadınlarda kaslarda ve destek dokularda genetik olarak zayıflık söz konusu olmaktadır. Stres tipi idrara kaçırması olan kadınlarda karın fıtıkları, bacaklarda varisler ve genital organlarda (rahim, vajina) sarkmalar daha fazla görülmektedir.
Tanısal işlemler
Öncelikle hastanın günlük işeme durumunu saptamaya çalışılmalıdır. Bunun için hastaların dolduracağı günlük çizelgeler söz konusudur, aldığı sıvılar, günde kaç kez idrara çıktığı, hangi durumlarda kaçırma olduğu, ne kadar idrar yaptığı, ped kullanıp kullanmadığı, gece uykudan uyanıp idrara gidip gitmediği, aldığı ilaçlar ve uygulanan tedavi yöntemleri gibi faktörler sorgulanmalıdır.
Normalde bir kadın günde 1500-2500 ml idrar yapmaktadır. Günde 7-8 kez işeme yapar, gece 1 kereden fazla idrar yapması normal kabul edilmez ve ortalama her işemede yapılan idrar miktarı 250 ml’dir.
İdrar tetkiki ilk yapılacak tetkikdir. İdrar yolu enfeksiyonu en sık idrarla ilgili şikayetlere neden olan durumdur ve sık idrara gitme ve idrar kaçırmaya neden olabilmektedir. Bu nedenle enfeksiyonu dışlamak gerekir.
Hastanın jinekolojik ve nörolojik muayenesi yapılır. Genital organlarda sarkmalar olup olmadığı özellikle önemlidir. Mesane boynunun hareket pozisyonunu saptamak için pamuklu çubuk testi uygulanabilir. Bu testle mesane boynunun yatay düzlem ile arasındaki açı dinlenme ve ıkınma durumlarında saptanır. Ikınma durumunda açı 30 dereceden fazla olmamalıdır.
Öksürük testi. Bu testle stres tipi idrar kaçırma tanısı konur. Hasta yatar pozisyonda öksürtülür ya da ıkındırılır ve idrar kaçırıp kaçırmadığına bakılır. İdrar kaçırıyorsa stress idrar kaçırma tanısı konur. Yatarken kaçırma olmazsa hasta ayağa kaldırılarak aynı işlem tekrarlanır.
Nörolojik bazı hastalıklarda (sinir sistemini ilgilendiren) örneğin, beyin ve omuriliği ilgilendiren lezyonlar, Parkinson hastalığı, multipl skleroz gibi, idrar yapma fonksiyonları etkilenebilir. Bu nedenle idrar kaçırması olan olguların nörolojik muayene ile değerlendirilmeleri de gerekir.
Kompleks olgularda ya da önceden başarısız tedaviler uygulanmış olgularda ürodinamik testler yapılabilir. Bu testler ile mesane, üretra basınçları ölçülerek fonksiyon bozukluğunun nereden kaynaklandığını bulmamıza yardımcı olur. Bunun dışında çeşitli görüntüleme yöntemleri ve/veya sistoskopi, üretroskopi gibi yöntemlerle alt idrar yollarının incelenmesi yapılabilir.
Stres tipi idrar kaçırmanın tedavisi
Öncelikle en basit ve en az invazif tedaviler uygulanmalıdır. Diyet tedavisi ile kafein ve alkol alımı kısıtlanır. Öncellikle davranış tedavileri, egzersizler ve çeşitli fizik tedavi yöntemleri uygulanabilir. Ancak bu yöntemlerin etkinliği tartışmalıdır. Tedaviden ziyade olayın ilerlemesini önleyen yöntemlerdir.
Stres idrar kaçırmalarında genellikle cerrahi yöntemler daha başarılıdır.
