|
Huzursuz bacak sendromu otururken ya da uzanmış durumdayken bacakların hat safhada rahatsız hissedilmesi ile karakterli bir durumdur ve ayağa kalkmayı ya da gezinmeyi zorunlu kılar. Hareket edince bu rahatsız edici durum ortadan kalkar. Bu hastalık yaklaşık olarak insanların %5’ini etkilemektedir. Her iki cinste de eşit oranda gözlenmekte, her yaşta başlayabilmekte ancak yaşlandıkça daha kötüye gitmektedir. Huzursuz bacak sendromu uykuyu bölerek ve gün içinde sersemliğe neden olabilir ve seyahat etmeyi zorlaştırır. Basit birkaç öneri ve yaşam tarzı değişiklikleri bu durumun ortadan kaldırılmasında yararlı olabilir ayrıca ilaçla tedavi de bir seçenektir.
Bulgular ve Şikayetler:
Kişiler huzursuz bacak sendromu hissini bacakların üst kısmında, baldırlarda ya da ayaklarda veya kollarda ürperme, böcek gezinme hissi, gerginlik, gıdıklanma, yanma ya da ağrı şeklinde tanımlamaktadırlar. Bazen kişiler bu hisleri ayrıntılı olarak tanımlarlar, durumu kas krampı ya da ayakların uyuşması şeklinde dile getirmezler, en sık rastlanan tanımlamalar şu şekilde özetlenebilir;
Tanımlanan hisler uzanmış yatıyorken veya uzun süre bir yerde (arabada, uçakta, sinemada) otururken başlar.
Hareket etmekle bulgular azalır. Kişiler genelde bacaklarını germek, titretmek, hareket ettirmek veya yürümek ihtiyacı hissederler. Bu hareket arzusu hastalığa adını vermiştir.
Bulgular akşam saatlerinde daha da kötüleşir. Özellikle geceleri çekilmez hale gelebilir.
Myoklonus ya da ekstremitelerin periyodik hareket etme hastalığı (PLMD) olarak bilinen ve kontrol dışı bacakların bükülüp gerilmesi hastalığı ile huzursuz bacak sendromu ilişkilidir. Gece uyku sırasında farkında olmaksızın yüzlerce kez bacakların hareket ettirilmesi, bükülüp gerilmesi, tekmeler atılması hem hasta kişinin hem de yanında yatan kişinin rahat bir gece uykusu almasını imkansız kılar. Eğer hastalığınız şiddetli ise bu tekmeleri gündüzleri de engelleyemezsiniz. %80’den fazla huzursuz bacak sendromlu hasta aynı zamanda PLMD hastasıdır. Yaşlı erişkinlerde PLMD daha sıktır. Her zaman uykuyu bozmayabilir.
Pek çok huzursuz bacak sendromlu hasta için uyuyabilmek bir problemdir. Uykusuz kalmak yani insomnia gün içinde sersemliğe yol açar. Ancak huzursuz bacak sendromu kişileri gündüz uykusunun keyfinden de mahrum eder. Huzursuz bacak sendromu çok ciddi sağlık sorunlarına yol açmasa da durum rahatsız edicidir. Bulguların ve şikayetlerin şiddeti değişkenlik göstermekte zaman zaman yok olabilmektedir. Hastalık her yaşta hatta çocuklukta bile ortaya çıkabilmekte, ancak şikayetler yaşla birlikte artmaktadır. Pek çok hasta çocukken büyüme ağrıları çektiklerini ve annelerinin uykuya dalmadan önce bacaklarını ovduklarını hatırlamaktadırlar.
Nedenleri:
Pek çok vakada neden tespit edilemez. Araştırmacılar hastalığın dopamin isimli beyin kimyasallarından olan ve kas kontrolünü sağlayan bir maddenin dengesizliğine bağlı olabileceğini ileri sürmüşlerdir. Bazı ailelerde daha sık görülmesi genetik faktörlerle ilgili olabileceğini düşündürmektedir. Hastalığın ilgili olabileceği kromozom belirlenmiştir. Stres genelde hastalığın bulgularını azdırmaktadır. Hamilelik veya hormonal değişiklikler geçici olarak hastalığı kötüleştirmektedir. Bazen ilk kez hamilelikte özellikle de son aylarda gözlenmektedir. Ancak bulgular doğumdan sonra 1 ay içinde kaybolmaktadır.
Huzursuz bacak sendromu genellikle ciddi sağlık sorunları ile ilişkili olmamakla beraber bazen altta yatan başka hastalıkların da habercisi olabilir;
Periferal nöropati: genellikle diyabet ya da alkolizm gibi kronik hastalıkların bir komplikasyonu olarak karşımıza çıkan periferal nöropati huzursuz bacak sendromu ile sonlanabilir.
Demir eksikliği: anemiye yol açsın ya da açmasın demir eksikliği huzursuz bacak sendromuna neden olabilir veya olan hastalığın kötüleşmesine yol açabilir. Mide ve barsaklarınızdan kanama geçirdiyseniz, adetleriniz fazla ise veya sık kan veriyorsanız demir eksikliğiniz olabilir.
Böbrek yetmezliği: börek yetmezliği hastasıysanız demir eksikliğiniz söz konusudur.
Tanı:
Huzursuz bacak sendromlu hastaların bazıları hiç doktora başvurmazlar çünkü şikayetlerini tanımlamakta zorlanacaklarını ya da doktorların kendilerini inandırıcı bulmayacaklarını düşünürler. Bazı doktorlar bu hastalığı sinirlilik, stres, insomnia ya da kas krampları ile karıştırabilirler. Eğer huzursuz bacak sendromuna sahip olduğunuzu düşünüyorsanız doktorunuzu durumunuzdan haberdar etmelisiniz. Doktorunuz size tanı koyabilmek için şu soruları yönlendirecektir:
Bacaklarınızda ürperme, böcek yürüme hissine benzer rahatsız edici hisler duyuyor musunuz? Bacaklarınızı bu durumda hareket ettirmek ihtiyacını ani olarak yaşıyor musunuz?
Hareket etmek şikayetinizi azaltıyor mu?
Otururken, yatarken ve geceleri daha fazla rahatsız oluyor musunuz?
Uykuya dalmada ve uyur kalmada problem yaşıyor musunuz?
Uykuda tekme attığınız size söylendi mi?
Ailenizde benzer şikayetleri olan kişiler var mı?
Bu hastalık için özel laboratuvar testleri yoktur, tanı genelde anemnez ile konur, ancak başka hastalıklardan şüphe ediliyor ise bunları görmek veya elimine etmek için birtakım testler yapılabilir. Bazı ek değerlendirmeler ve öneriler için uyku bozuklukları uzmanına görünmek uygun olabilir. Bir uyku laboratuvarında gecelemeniz istenebilir. Polisomnogram yani uyku kaydının yapıldığı bu laboratuvarlar rahat yatak odaları içerirler. Bu odalar gelişmiş cihazlarla uykunun takibinin yapıldığı diğer odalarla bağlantılıdır. Hasta laboratuar incelemesi sırasında rahatça hareket edebilir, isteği pozisyonda uyuyabilir ve dilediğinde yataktan kalkabilirler. Hastaların ciltlerine ağrısız şekilde bağlanan elektrodlar yardımıyla uyku, kalp atımı, nefes alış verişi, kas gerginliği ve oksijen seviyeleri izlenir. Laboratuvarda uykunun haritası çıkarılırken kullanılan parametreler: Beyin Dalgaları (EEG), Her iki göz hareketi (elektrookülogram), Çene altı ve diz altı kas hareketleri (EMG), Burun ve ağız hava akımı, Akciğer solunum hareketleri, Kandaki oksijen seviyesi ve Kalp grafisi (EKG)’dir.
Tedavi:
Bazen altta yatan hastalığın (demir eksikliği, periferik nöropati vs) tedavi edilmesi hastalığın şikayetlerini azaltır. Başka bir hastalığınız olmaksızın huzursuz bacak sendromundan şikayetçiyseniz bazı yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaçlar size yardımcı olabilir.
Parkinson hastalığı ilaçları: dopamin düzeyini etkileyerek fonksiyon gösteren Parkinson ilaçları huzursuz bacak sendromunda bacakların hareketini azaltmada yararlı sonuçlar vermektedirler. Huzursuz bacak sendromlu hastalarda Parkinson görülme riski diğer insanlarda olduğu kadardır. Sanılanın aksine artmış değildir.
Opioidler: narkotik ilaçlar şikayetleri azaltırlar ancak bunlar bağımlılık yaratabilirler.
Kas gevşeticiler ve uyku ilaçları: bu ilaçlar gün içinde sersemlik ve uyku hali oluşturabilirler.
Epilepsi ilaçları: bazı hastalarda çok iyi neticeler verdikleri bildirilmiştir.
Sizin için doğru olan ilacı ve doğru olan dozajı bulabilmek pek çok kez denemeyi gerektirebilir. Genelde bu ilaçların kombinasyonları daha iyi sonuç vermektedir. Zamanla ilaçlarınızın etkisinin azaldığını görebilirsiniz, durumdan doktorunuzu haberdar etmelisiniz, ilaç saati ya da dozajı ya da kendisi değiştirilebilir. Pek çok ilaç hamilelerde kullanılamaz. Hamilelerde ilaçlar yerine bazı rahatlama teknikleri denenmelidir. Bunlar hakkında detaylar bir alt bölümde verilecektir. Diğer hastalıklar için kullanılan bazı ilaçlar huzursuz bacak sendromunu kötüleştirebilir. Bu grupta yer alan ilaçlar; kusma ve bulantı ilaçları, kalp hastalıklarında kullanılan kalsiyum kanal blokerleri ve pek çok antidepresanlardır. Bu grup ilaçlardan uzak durmak gerekebilir ancak mutlaka bunların kullanılmasının gerektiği durumlarda ilave ilaçlarla huzursuz bacak sendromunu kontrol etmenin yolları aranacaktır.
Yaşam tarzında yapılacak değişiklikler:
Bazı basit değişiklikler yapmak şikayetleri azaltabilir, örneğin;
Ağrı kesici almak: hafif şikayetler için ibuprofen gibi ağrı kesicilerin kullanılması yararlı olabilir.
Ilık bir banyo, bacaklara yapılan masajlar yararlı olabilir.
Sıcak ve soğuk paket uygulamaları, hatta bazen her ikisinin ardarda uygulanması rahatlatıcı olabilir.
Meditasyon ve yoga gibi rahatlama teknikleri olumlu sonuçlar verebilir. Özellikle stresle artmış hastalıkta iyi sonuçlar bu yolla alınabilir.
İdeal bir uyku ortamı hazırlamak, serin, sessiz ve rahat bir uyku ortamı, her gece aynı saatte uykuya gitme, aynı saatte uykudan kalkma, yeterli zaman uyuma çoğu kez semptomları azaltır. Bazı hastalar daha geç yatıp daha geç kalktıklarında şikayetlerinin kendiliğinden geçtiğini bildirmişlerdir.
Egzersiz yapmak: orta şiddette, düzenli olarak yapılan egzersiz şikayetleri azaltmada etkilidir. Ancak fazla egzersiz ve geç saatlere sarkan antrenman programları şikayetleri arttırır.
Kafeinden uzak durun: bazen sadece kafeini kesmek şikayetleri ortadan kaldırabilmektedir. Kahve, çikolata, kola ve çaydan uzak durmak faydalı olacaktır.
Alkol ve tütün kullanmayın: bu ajanlar tetikleyici olabilirler. Bunlardan uzak kalmak yardımcı olabilir.
Yatağa gitmeden önce uyanık ve aktif olun. Uzun süre uyuşuk oturmak, miskinlik ve yarı uykulu uzanmak şikayetleri arttırır.
Baş etmenin yolları:
Huzursuz bacak sendromu genelde hayat boyu süren bir durumdur. Bununla yaşayabilmek için hayatınızı kolaylaştıracak olan kendi yöntemlerinizi geliştirmelisiniz. Şu yaklaşımlar size yardımcı olabilir;
Hastalık hakkında bilgi toplayın, bilgilerinizi ve yaşadıklarınızı başkaları ile paylaşın, insanların yaşadıklarınızı anlamasını sağlayın.
Bacağınızı oynatma ihtiyacınız geldiğinde bununla savaşmayın, yataktan kalkın veya seyahatinizi durdurun. Zira savaşmak şikayetlerinizi arttıracaktır.
Bir uyku günlüğü tutun. Örneğin kullandığınız ilaçları ve teknikleri, bunların yararlarını ya da zararlarını yatmadan önce yazın veya bir teybe kaydedin ve bu bilgileri doktorunuzla paylaşın.
Çalışma masanızın yerden yüksekliğini arttırın, bu size kıpırdamak için daha geniş bir yer sağlayacaktır.
Güne başlarken ve yatmadan önce germe egzersizleri yapabilirsiniz ve masaj faydalı olabilir.
Destek grupları oluşturabilir, bu kişilerle bir araya gelerek yaşadıklarınızı paylaşabilirsiniz. Bu grup terapileri pek çok hastaya yardımcı olmaktadır.
|
