Tiroid bezinin normalden çok çalışarak aşırı miktarda tiroid hormonu üretmesine hipertiroidi denilir. Çeşitli nedenlerle kanda tiroid hormonunun artmasına ise tirotoksikoz denilir. Her ikisininde belirti ve bulguları aynıdır. Her iki durumda da kanda T3 ve T4 tiroid hormonlarının düzeyi artar. Kanda TSH düzeyi ise düşer. En sık görülen nedeni Graves hastalığı denilen durumdur. Sıcak nodüller özellikle yaşlı hastalarda hipertiroidinin diğer önemli bir sebebidir. Tiroid hormonlarının kontrolsuz alımı, bazı iltahabi tiroid hastalıkları, aşırı iyot alımı ve doğum sonrası tiroid hastalığı diğer hipertiroidi ve tirotoksikoz sebepleri arasında sayılabilir. Hipertiroidi oldukça rahatsızlık ve şikayet oluşturan, zarar verici toksik bir durumdur.
En sık görülen belirtileri neler?
En sık görülen bulgular, sinirlilik, çarpıntı ve kilo kaybıdır. Ellerde titreme, kaslarda güçsüzlük görülür. Vücut ısısı artar ve sıcağa karşı tahammülsüzlük gelişir. Saç dökülmesi görülebilir. Saçlar ince cansız ve yağlıdır. Cilt nemli ve incedir. Tırnaklar kolaylıkla kırılır ve zor büyür. Barsak hareketlerinde artma izlenir. Uzun süren hastalıklarda adet düzensizliği oluşur. Adet sayısında ve kanama miktarında azalma olur. Gözlerde şişme ve ileri doğru çıkma Graves hastalarında görülür. Çift görme gelişebilir.
Çarpıntı uyarıcı bir belirti mi?
Çarpıntı hipertiroidinin en önemli bulgusudur. Çarpıntı olmadan hipertiroidi olmaz diyebiliriz. Bu nedenle hastaların ilk şikayet ettiği belirtilerden biridir. Hastalar hareket ettiklerinde veya heyecanlandıklarında kalbinin fazla çarptığını hisseder. Hatta bazen hiç efor sarfetmeden istirahat halindeyken bile çarpıntı görülebilir. Daha ileri durumlarda çarpıntının yanında diğer ağır kalp ritm bozuklukları da görülebilir. Çarpıntı şikayeti ile gelen hastalarda tiroid hormon düzeylerinin ölçülmesi ihmal edilmemelidir.
Hastalık iştah açıyor mu?
Evet. Hastalarda belirgin iştah açılması görülür. İştah gençlerde yaşlılara nazaran daha fazla artar. Ancak iştaha ve çok yemeye rağmen zayıflama görülür. Hipertiroidi bazal metabolizmayı, dolayısıyla oksijen ve nerji tüketimini artırır. Vücut ısısı artar, sıcağa karşı tahammülsüzlük oluşur. Artan metabolizmaya bağlı olarak da iştah artar. Bazen gençlerde iştah o kadar çok artar ki hastalığın erken dönemlerinde hastalar kilo bile alabilirler. Ancak hastalığın ileri evrelerinde kilo kaybı ve güçsüzlük kaçınılmaz olur.
Gözlerde de bazı belirtiler ortaya çıkıyor değil mi?
Hipertiroidide göz kaslarındaki güçsüzlüğe bağlı olarak göz kapakları normalden açık hale gelir, gözler parlak nemli bir hal alır ve adeta büyümüş gibi gözükür. Hipertiroidinin tedavisi ile düzelir. Graves hastalığına bağlı olarak gelişen gözlerin ileri doğru fırlaması ise ağır bir durumdur. Hipertiroidi düzelse bile gözler tamamen düzelmeyebilir. Gözlerde öne doğru çıkma (ekzoftalmi) her iki gözde aynı şiddette olmyabilir. Böyle durumlarda çift görme olabileceği gibi ciddi kozmetik problemler de ortaya çıkar. Göz bulguları ile sigara içme arasında bağlantı vardır. Sigara içenlerde gözlerin ileri doğru fırlaması ve ekzoftalmi kaçınılmaz hale gelir. Sigara ayrıca hastalığın tedavisini güçleştirir, haswtalığın nüks etmesine sebep olur. Hipertiroidi hastalarının sigarayı bırakmaları şiddetle teşvik edilmelidir. Aksi taktirde pişmanlık fayda etmez.
Çok terleyen ve çok su içenlerde hipertiroidi taraması yapılmalı mı?
Hastalık bazal metabolizmayı artırdığı için oksijen tüketimi ve enerji tüketimi artar. Hastalar durdukları yerde terlerler ve sıcaktan çok rahatsızlık duyarlar. Çok terlemeye bağlı olarak sıvı kaybı olur. Sıvı kaybını karşılamak için hipertiroidi hastaları çok su içerler. Çok terleme ve çok su içme hipertiroidinin belirtisi olabilir. Bu nedenle bu tür şikayeti olan hastalarda tiroid testlerini yapmayı ihmal etmemek gerekir.
Hastalık kısırlığa yol açabilir mi?
Hipertiroidi tüm sistemleri etkilediği gibi üreme organlarını ve hormonlarını da etkiler. Kadınlarda adet düzensizliğine yol açar. Adet sayısında ve kanama miktarında azalma görülür. Yumurtlamanın azalması ve beraberinde cinsel isteksizlik görülebilir. Bu nedenlerle gebe kalma zorlaşabilir. Ancak tedavi ile bu bulguların hepsi normale döner. Erkeklerde bastalığın başlangıcında cinsel performansta artış olmakla beraber daha sonra cinsel isteksizlik görülür. Erkeklerde memelerde büyüme ve süt gelmesi görülebilir. Ancak tedavi ile birlikte hepsi düzelir.
Deride ne tür değişiklikler meydana geliyor?
Vücut ısısının artışına bağlı olarak cilt nemli ve incedir. . Bazen ayak sırtında kalınlaşma ve ödem görülebilir. El ve avuç içlerinde damar genişlemesine bağlı kızarıklık görülebilir. Tırnaklar ince ve cansızdır. Saçlar incelmiş, cansız ve güçsüzdür. Saç dökülmesi görülür ancak tedavi ile saçlar yeniden çıkar. Hastaları çok rahatsız eden yaygın kaşıntılar olabilir.
Hipertiroidi ve kemik erimesi arasında ilişki var mı?
Evet var. Hipertiroidi kemik metabolizmasını bozar. Kemik erimesi dediğimiz osteoporoz gelişimine neden olur. Kemiklerdeki kalsiyum azalır, kanda ve idrarda kalsiyum miktarında artış gözlenir. Vücuttan ciddi bir kalsiyum kaybı olur. Bu durum menopozdaki hastalar için daha da önemlidir. Zaten menopoz nedeniyle kemik erimesi riski mevcutken hipertiroidi bu riski daha da artırır. Hipotiroidi sırasında tedavi için verilen T4 hormon düzeyi iyi ayarlanmaz ise hipertiroidi ve osteoporoz gelişebilir.
Peki, hipertiroidinin sebepleri neler?
Hipertiroidinin bilinen en önemli sebebi Graves hastalığıdır. Graves hastalığının sebebi tam olarak bilinmemektedir. Bağışıklık sistemindeki bir bozulma ile tiroid bezinin çok çalışmasına sebep olan proteinler vücutta üretilir. Hipertiroidinin diğer bir sebebi çok çalışan nodüllerdir. Sıcak veya hiperaktif dediğimiz bu nodüller tiroid bezinden bağımsız olarak sürekli ve çok miktarda tiroid hormonu üretirler ve kana verirler. Tiroid bezinin iltahabi durumları, aşırı iyot alımı ve tiroid bezinin çeşitli sebeplerle tahrip olması hipertiroidinin nadir görülen diğer sebepleri arasında sayılabilir. Hipotiroidinin tedavisi sırasında verilen tiroid hormonlarının kontrolsuz ve aşırı alımı da hipertiroidinin sık görülen sebeplerindendir.
Hipertiroidiyi hangi yöntemlerle teşhis ediyorsunuz?
Hipertiroidi oldukça gürültülü seyreden bir hastalıktır. Bu nedenle tanı koyduracak belirtiler zaten vardır. Ancak yaşlı hastalarda bazen belirtiler sadece çarpıntı veya sinirlilik olarak ortaya çıkabilir. Bu durumda hekiminhipertiroididen şüphelenmesi zorlaşabilir. Hastalığın kesin tanısı için kanda tiroid hormonlarının ve TSH�nın düzeyine bakılır. Çoğunlukla T3 veya T4�ün her ikisi veya sadece biri yüksek bulunur. Bazen erken dönemlerde her ikisi de normal olabilir ama TSH düzeyleri mutlaka düşüktür. Graves hastalığında tiroid antikorları yükselir.Tiroid sintigrafisi ile nodüllerin fonksiyonu hakkında bilgi edinilir. Tiroid uptake testi ise tiroid bezinin tümünün fonksiyonu hakkında fikir verir.
Tedavisi zor mu?
Hipertiroidi hastaları çok rahatsız eden ve çok zarar veren bir klinik durumdur. Bu yüzden mutlaka tedavi edilmeli ve kısa sürede tedaviye başlanmalıdır. Tedavide çeşitli seçenekler mevcuttur. İlaç tedavisi ile hastalığın belirtileri kısa sürede ortadan kaldırılır. Ancak hastalığın ilaçla tedavisi oldukça uzun sürer. Hastalar 1-2 yıl ilaç tedavisi kullanmak zorunda kalırlar. Buna rağmen hastaların büyük kısmında nüks görülür. Sigara içenlerde, tiroid bezi büyük olanlarda ve gençlerde nüks oranı daha yüksek tir. Ayrıca ilaçların çeşitli yan etkileri vardır. Radyoaktif iyot tedavisi (atom) diğer bir tedavi seçeneğidir. Radyoiyot tedavisi hastaya ağız yoluyla verilir. Bilinen bir yan etkisi bulunmamaktadır. Bugün dünyada hipertiroidi hastalarının çoğunda ilk tedavi yöntemi olarak radyoiyot tedavisi uygulanmaktadır. Cerrahi tedavi ise çok az sayıdaki hastaya uygulanır, neredeyse hipertiroidinin tedavisinde bugün yeri kalmamıştır denilebilir.
