Paratiroid bezleri nelerdir ne tür fonksiyonlara sahibtirler?
Paratiroid bezleri 4 adet olup, büyüklükleri 3-5-7 mm ve ağırlıkları ise 35-50 mg kadardır. Üst paratiroid bezleri tiroid loblarının lateralinde olmak üzere yerleşirler. % 40 ı bazen tiroid anferior arterinin arkasında özofagus boyunca uzanabilir. Alt paratiroid bezleri ise timusa doğru yerleşirler. Bazen timus içi ve boyunca uzanabilirler.
Paratiroid bezleri açık sarıdan kızıl kahverengine değişen çeşitlikte renk gösterir. Genelde yumuşakdırlar. Renginin koyulaşması (kırmızı) ve sert yapısal özellik anormal bez oalsılığını gösterir (parenkimal hücreden zengin olması nedeniyle). Paratiroid bezleri parathormon (PTH) salgılarlar. PTH serum kalsiyum regülasyonuda rol oynar. Kalsiyum ise hücre sinyal transduksiyonunda, sinir eksitabilitesinde, iskelet ve miyokard adale kontraktibilitesinde ve kemik matriksinde rol oynar. PTH nu naşırı salgılanması veya eksikliği hastalıklara yol açar.
Hiperparatiroidizm nedir?
Serumda kalsiyumun ve PTH nun artışıyla karakterizedir. Polikliniklerde ayakdan hiperkalseminin en sık sebebi primer HPT dir. Klinik olarak: asemptomatik hiperkalsemi, nefrolithiazis (böbrek taşı) ve daha ağır hiperkalsemi ile seyreden kemik hastalığı, yorgunluk, düşkün olma, gece idrara çıkma, çok su içme, poliüri, kemik ve eklem ağrıları, osteoporoz, kilo kaybı, patolojik kırıklar, psikolojik bozukluklar, duodenal ülser ve hatta paratiroid krizi (komaya yol açabilir) olarak görülebilir. Kadınlarda erkeklere göre 4 misli daha sıktır.
Hiperkalsemik kriz progressif seyirli primer HPT nin nadir formu olup ileri kemik rezorpsiyonu, kanda ve idrarda kalsiyumun aşırı artışı ile seyreder. Klinik belirtilerini anoreksiya (iştahsızlık), kusma, konstipasyon, dehidratasyon, akut pankreatit, QT intervalinin kısalması, polüri, polidipsi, nefrokalsinosis, apati, uyku hali, koma oluştururken tedavi edilmezse ölüme neden olabilir. Bakteriyel veya viral enfeksiyonlar, trauma veya geçirilmiş cerrahi bu krize sebeb olabilir.
% 85 inde tek adenom, % 10-12 sinde hiperplazi (4 paratiroid bezininde hasta olması), % 1-2 sinde double adenom (iki adenom) ve % 1 inde karsinom görülür. Kanser olasılığı son derece düşüktür. Ancak hastalığın metabolik komplikasyonları hastalık tedavi edilmezse yüksek ve ağır klinik tablolara yol açar.
Tanı nasıl konur?
Tanı kanda total ve ionize kalsiyumla birlikte intakt PTH yükselmesi ile konur. 24 saatilk idrarda kalsiyumun artması tanıyı destekler. Tarama programlarında kan kalsiyum değerinin ölçülmesi kolaylıkla bu hastalığın araştırılarak teşhis edilmesini sağlar.
Nasıl lokalize edilir?
Ultrasonografi ve sestamibi sintigrafisi ile lokalize edilebilir. Ancak en iyi lokalizasyon deneyimli endokrin cerrahıdır. Çünkü cerrahi tedavi küratiftir. İlk girişimlerde deneyim le hasta bez veya bezler bulunur. İkincikl girişimlerde BT, MR ve diğer invasiv girişimler (washout, venöz sampling gibi) uygulanabilir.
Nasıl tedavi edilir?
Tedavisi cerrahidir. Klinik ve biyokimyasal olarak primer HPT cerrahi eksplorasyonu gerektirir. Cerrahi küratiftir. Cerrahın 2 önemli hedefi vardır: Hiperparatiroidizmin nedenini saptamak ve uygun cerrahi girişimi minimal morbidite ile uygulayarak persistant (inatçı) veya nüks (tekrarlayan) hiperparatiroidizm oranını minimale indirgemektir.
Komplikasyon oranı düşüktür. Rekürren laringeal sinir yaralanması (ses kısılması) ilk girişimlerde % 1 den az ve reoperasyonlarda (ikincil girişimlerde) % 5 dir. Hipoparatiroidizm ilk girişimlerde gelişmezken reoperasyonlarda % 2-16 arasında görülür. Başarı tecrübeli ekiplerde ilk girişimlerde % 98-100 ulaşırken reoperasyonlarda (ikincil girişim) % 78-90 arasındadır.
