Bulaşıcı sarılık veya tıp dilinde viral hepatit, virüslerin oluşturduğu, karaciğerin yaygın iltihabi hastalığına verilen isimdir. Virüslerin dışında, ilaçlar, toksik maddeler ve alkol de hepatite neden olmaktadır. Hepatite neden olan başlıca virüslere alfabenin harfleri verilmiştir. Bunlardan en önemlileri:
Hepatit A: Hepatit A virüsünün neden olduğu hepatittir. Yaklaşık %99'u kendiliğinden ve tam olarak iyileşir, kalıcı karaciğer hasarı oluşturmaz. Bir kez geçirildiği zaman tekrar etme şansı çok düşüktür.
Hepatit B: Hepatit B virüsünün neden olduğu hepatittir. Virüs %15-25 oranında karaciğerde kalıcı hasara neden olur ve bunun bir sonucu olarak taşıyıcılık, karaciğer sirozu, karaciğer kanseri, karaciğer yetmezliği ve ölüm meydana gelebilir.
Hepatit C: Hepatit C virüsünün neden olduğu hepatittir. Yaklaşık %80 oranında ilerleyerek kalıcı karaciğer hasarına neden olur. Kronikleşerek karaciğer sirozu ve karaciğer kanseri oluşturma riski yüksektir.
Özellikle okul, işyeri, hastane gibi toplu yaşanan ortamlarda hepatit bulaşma riski artmakta mıdır? Nasıl bulaşır? Bulaşma riskinden kaçınmak için nelere dikkat etmemiz gerekir?
Hepatit A, virüsü taşıyan dışkı ile kirlenmiş su ve besin maddelerinin (sebze ve meyveler) ağızdan alınması sureti ile bulaşırlar. Virüs ellerde saatlerce canlı kalabilir. Bulaşmada ellerin rolü büyüktür. Okullardaki sıra ve kapı kolları, tuvaletlerdeki musluklar virüs taşıyan dışkı ile kirlenebilir, buralardan eller aracılığı ile ağızdan bulaşma daha kolay ve yaygın olmaktadır. Hepatit B ve C, kan ve vücut sıvıları ile bulaşır. Buradaki temel mekanizma virüsle bulaşmış kan ya da vücut sıvılarının, bütünlüğü bozulmuş cilt aracılığı ile yeni bireyin dolaşım sistemine bulaşmasıdır. Bu nedenle tıbbi girişimler (diş çekimi gibi), kan nakilleri, cinsel ilişki başlıca risk faktörlerini oluşturmaktadır. Hepatit B’ de cinsel yolla bulaşma ön planda iken Hepatit C’ de ise kan yolu ile bulaşma ön plandadır.
Kan ve vücut sıvılarındaki hepatit B virüsünün bulaşıcılığı AİDS'e neden olan HIV virüsüne göre 100 kat daha fazladır. Bu nedenle hepatit B' li kişilerin cinsel partnerleri mutlaka güvenli seks için önlem almalı (prezervatif kullanımı gibi) ve aşılanmalıdırlar.
Hepatitli bir hastayı ziyaret ettiğimizde nelerden kaçınmamız gerekir?
Hepatit geçiren kişiyi ziyaret etmek veya taşıyıcı olan biriyle sosyal ilişkiler güvenlidir; çünkü hepatit gündelik olağan temasla (el sıkışmak, kucaklaşmak, sarılmak, öpmek gibi) bulaşmaz.
Ülkemizde yaygın bir hastalık mıdır? Hepatit virüsü taşıyıp taşımadığımızı belirtilerine bakarak anlamamız mümkün müdür?
A ve B virüsleri ile oluşan bulaşıcı sarılıklar ülkemizde çok yaygındır. Türkiye'de, üniversite çağına gelmiş gençlerin %90'ı, A virüsü hepatitini farkında olmasalar bile, çocukluk çağında geçirmektedir.
Hepatit geçiren kişide bazen hiç bir bulgu olmayabilir. Özellikle, çocukların büyük çoğunluğunda ve yetişkinlerin de bir kısmında sarılık ortaya çıkmayabilir veya silik kalabilir. Bu nedenle, özellikle küçük yaş gurubundaki çocuklarda hastalık teşhis edilmeden geçip gidebilir, Üstelik çocuklarda belirtiler daha hafif ve kısa sürelidir. Bazen de ateşten eklem ağrılarına kadar varan ciddi bir tablo oluşabilir. Ancak sıklıkla görülen belirtiler şunlardır:
Halsizlik
İştahsızlık
Karın ağrısı
Bulantı
Cilt ve göz renginde sararma
İdrar renginde koyulaşma
Tanı nasıl konur?
Hepatitlerde kesin tanı kan testi ile konulur. Bu nedenle hepatitten şüphelenilen bir durumda hiç vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Hepatitin tedavisi:
Akut hastalıkta özel bir tedavi yoktur. Hastaya sindirimi kolay yiyecekler verilir. Yağı az yiyecekler önerilir. Üzüm, bal gibi glikozdan zengin besinlerin mönüde yer alması uygundur. Hasta istirahat ettirilir. Akut hastalık genel olarak 4-6 haftada kendiliğinden iyileşip şifa ile biter. B virüsü hepatitinde, hasta görünürde iyileşmiş olsa bile, virüs, 6 aydan sonra hala kanda bulunmakta devam ediyorsa, hastalık kronik döneme geçmiş demektir. Bu kişiler için düzenli doktor kontrolü esastır.
İlerleyen (kronikleşen ) hepatit B ve hepatit C enfeksiyonları için tedavi seçenekleri vardır ancak başarı şansları çok yüksek değildir.
B virüsü taşıyıcısı, hasta olmasa bile, kanı ve diğer vücut sıvıları ile hastalığı başkalarına bulaştırabileceğini bilmelidir. Her 4-6 ayda bir karaciğer fonksiyon testlerini yaptırmalıdır. Alkol almaktan kaçınmalı, herhangi bir nedenle ilaç almak zorunda kalırsa bunu doktoruna danışmalıdır.
Hepatit için korunma ve öneriler:
Hepatit A için;
Eğer Hepatit A' ya karşı bağışıklığı yoksa aşılanma.
Dışkı ile bulaşmış su ve yiyeceklerle bulaştığı için her tuvaletten sonra, yemek hazırlamaya başlamadan ve yemek yemeden önce mutlaka ellerini yıkanması.
Hepatit B ve C için;
Eğer hepatit B’ ye karşı bağışıklık yoksa mutlaka aşılanmalı!
Kişisel bakım malzemeleri (diş fırçası, jilet, tırnak makası gibi) paylaşılmamalı!
Güvenli seks için mutlaka prezervatif kullanılmalı!
Dövme, piercing girişimleri risklidir!
İlaç bağımlığı var ise enjektörün paylaşılmaması!
Eğer Hepatit B taşıyıcılığı veya hastalığı var ise, tıbbi bir girişim öncesi doktora mutlaka haber verilmeli!
Eğer Hepatit B taşıyıcılığı ve ya hastalığı var ise, kan ve organ bağışında bulunulmaması!
