Endometriozis hastalığı

 
Endometriozis nedir?

  Endometriozis hormona hassas rahim iç tabakası(endometrium)nın rahim(uterus) dışında olması,oralarda büyümesi,gelişmesi ile ilgili bir durumdur.

  Endometriozisin nedeni nedir?

 Endometriozisin nedenleri üzerinde çalışmalar günümüze kadar çokça yapılmış ve yapılmaya devam etmektedir.Bugüne kadar kesin nedeni hala bilinmemektedir.Endometriozis nedenleri üzerine çeşitli varsayımlar ileri sürülmektedir.Bu teoriler şulardır;
                   -Retrograd(ters yön)menstürasyon
                   -Doğuştan embriyonik kalıntılardan gelişme
                   -Kan damarları(lenfatik ve vasküler) yolu ile yayılım
                   - Vücut iç organları örten epitelin(çölomik epitel) değişimi(metaplazisi)
                   -İatrojenik(girişimsel) nedenler
                   -Bağışıklık sistemindeki(immunolojik) defektler 
                  - Diğer faktörler(genetik,hormonsal,çevresel fatörler)
                  -Entegre görüş.Bu görüşe göre endometriozis gelişimi genetik,anatomik,hormonsal,immunolojik ve çevresel risk faktörlerinin birleşimi sonucu gelişir.

                   
  Endometriozis toplumda ne kadar sıklıkta,hangi yaşlarda görülür?
 
 Endometriozis 12-80 yaşları arasında,ortalama olarak 28 yaşında en sık görülür.Üreme çağındaki kadınlarda %2-50 arasında gözükür.İnfertil(kısır)kadınların %20-40 da gözükür.

  Endometriozisde lezyonlar en çok hangi yerlerde gözükür?

 -En sık yumurtalıklar(over) %75,karın alt arka boşluğu bölgesi(douglas)%46,kadın iç genital organlarını birbirine çevrelerine bağlayan bağlar(ligamentler)%36,karın boşluğunu örten tabaka(periton)%35 oranında tutar.Tüpler %5-10 oranında tutulur.
  -Daha az oranda idrar yolları,idrar torbası,bağırsaklar,akciger,kalp,beyin,göz, eski ameliyat kesi yerlerinde,doğum kesilerinde,göbek bağında  gözükebilir.


 
  Endometriozisde lezyonların renkleri ve görünümü nasıldır?
 
  Endometriozisde odakların görünümü,rengi ve boyutları hastalığın şidetine,aktif(kanama) olup olmadığına,süresine,yayılım yerlerine ve iyileşme evresinde olup olmadığına göre çeşitli şekillerde ve renklerde olabilir.Açık koyu tonlarda olanlar aktif,beyaz renklerde olanlar kronik ve iyileşme evresindeki lezyonları genelde gösterirler.Endometriozis odakları mavi-siyah,koyu kahverengi,açık kırmızı,yeşil,beyaz mor kahvrengi renklerde gözükebilirler.Lezyonlar barut yanığı veya dağ çileği görünümünde olabilir.


Endometriozisin ailede bulunma olasılığı kaçtır?
 
 Birinci derece akrabasında endometriozis olan kişinin kendisinde endometriozis bulunma olasılığı %7 dir.Genetik geçiş multifaktöreldir.

  Endometriozisi tespit edebileçek bir kan belirteçi var mıdır?

 Endometriozis odaklarını tespit edecek belirteçler üzerinde çalışmalar devam etmektedir.Ca 125 belirteci üzerinde en çok çalılşılanıdır.Genelde şiddetli endometriozisde yükselir, endometriozisin büyüklüğü,evresi ve yayılımı hakkında bize yardımcı bilgi verir.

  Endometriozis hastalığının belirtileri nelerdir?
 
  -En sık belirti önceleri adetlerinde sancısı olmayan kişilerde sonradan adet sancısının(sekonder dismenore) gelişmesidir.Adet sancısı bel ve kasık ağrıları ile beraber olabilir.
  -İlişki sırasında ağrı(disparoni) ağrı olabilir.
  -Kısırlık(infertilite) endometriozisin en önemli şikayetlerinden biridir.
  -Endometriozis tuttuğu yere göre belirti verebilir.İdrar yollarını tutarsa adet dönemlerinde kanama idrar yanması,idrar yollarında tıkanma,bağırsakları tutarsa ağrılı büyük abdest ve büyük abdestte kanama,akciğerleri tutarsa adet döneminde öksürük ve kanlı balgam,gözü tutarsa gözde adet döneminde kanama ve kırmızılık,beyini tutarsa adet döneminde baş ağrıları gibi belirtiler olabilir.Ameliyat ve doğum kesi yerlerini tutmuşsa adet dönemlerinde kesi yerlerinde kanama görülür.

   Endometriozisde adet(menstürasyon)ağrısının karekteri,yayılımı şiddeti nasıldır?

 Endometriozisde adet sancıları önceleri adet sancısı yaşamayanlarda sonraki adetlerinin ağrılı olması(sekonder dismenore) şeklinde belirti vermeye başlar.Endometriozisde adet sancısı; ağrı tipik olarak adetlere çok yakın günlerde başlar ve adetliken devam eder,adetin ilk günleri şiddetti dahada artar ve sonraki adet günlerinde şiddeti azalarak adet kesildikten sonra sacılar kaybolur.Adet sancısı kasıklarda,belde,yan ve alt karında olur bazen bacaklara kadar yayılır.Ağrının şiddeti odakların tutulum yeri,tutulum büyüklüğü ve aktiflik (kanamalı) durumuna göre hafifden ağır ağrıya kadar değişir.Ağrı ile beraber bulantı ve kusma olabilir.

    Endometriozisin en kesin tanısı nasıl konulur?
 
 Endometriozisin en kesin tanısı andometriozis odaklarından çeşitli  yöntemlerle alınan örneğin histopatolojik olarak incelenmesi ile konulur.

 Endometriozisde radyolojik görüntüleme yöntemlerinin yeri var mıdır?

 Endometriozisde görüntüleme yöntemlerinin lezyonları saptamadaki yeri endometriozis odaklarının büyüklüğü ve yerleşimlerimlerine göre değişir.MR ve Ultrason en çok başvurulan tanı araçlarıdır.MR diğer yöntemlerle karşılaştırıldığında en iyi yöntemdir.Derin endometriozis ve diğer sistemlerdeki büyük odaklar görüntüleme teknikleri ile gösterilebilir.

  Çikolata kisti(endometrioma) ne demektir?
 
 Yumurtalıklar endometriozisin en sık tutulduğu yerdir.Her ay adet kanaması bu yumurtalıktaki odaktada olur.Bu kanamalar zamanla kistik  gelişmelere yol açarlar.Bu gelişen kistin içi çikolata kıvamında koyu renkli(beklenmiş kanda koyu renk pigment maddesi birikir) bir sıvı ile dolu olduğu için buna çikolata kisti denilmektedir.Bu kistler çeşitli boyutlarda tek veya çift yumurtada olabilirler.Bu kistler genelikle çevre ile yapışıkdırlar ve etraflarında endometriozis odakları vardır.(altaki resim)Tanı mr ve ultrasonla konulur.Tedavisi cerrahidir.

                 
  Endometriozis kısırlığa nasıl  ve hangi mekanizmalarla neden olur?

 Endometriozisin doğurganlık(fertilite) üzerine bir çok yollarla olumsuz etkileri bulunmaktadır.Bu etkiler tek tek veya birlikte olabilir.Bunlar ilişkiden başlayarak  yumurtalık rezervi,sağlıklı follikül gelişimi,yumurta(oosit) kalitesi,yumurtanın tüpler tarafından alınması,,spermin kadın genital organlarındaki göçü,döllenme,embriyo kalitesi,embriyo gelişim aşamaları,embriyonun rahime  yolculuğu,embriyonun rahime sağlıklı bir şekilde tutunmasına ve gebeliğin erken dönemlerine kadar herhangi bir safhada olumsuz etkilerde bulunabilir.

 Endometriozis tedavisinde yaklaşımlar nelerdir?

 Endometriozis tedavisi kişinin şikayetlerine göre değişir.Tedavide iki ana semptoma yaklaşım önemlidir.Ağrı şikayetinin tedavisi ve infertilitenin tedavisi.