Doğan her 1000 bebekten birinde dudak yarığı, 2500 bebekten birinde ise damak yarığı görülüyor. Ailelerin mutluluğu ve bebeklerin sağlığı için oldukça büyük önem taşıyan dudak ve damak yarığı sorununun nedenlerini, engellemek için alınabilecek önlemleri ve ameliyatın hangi ayda gerçekleştirilmesi gerektiğini Prof. Dr. Deniz İşcen’e sorduk.

- Bebeklerde dudak ve damak yarıklarının görülme sıklığı ve nedenleri nelerdir?

- Aslında anne karnında organların ve yüzün oluşumu sırasında bütün bebekler yarık dudaklıdır. Bebek yüzü anne karnında üç ana parçanın birleşmesi ile oluşur; orta parça ve iki yandaki parçaların birleşmesi ile önce alt ve üst dudaklar, daha sonra damak şekillenir. Bazen bu birleşme tam olmaz ve çeşitli şekillerde yarıklar oluşur. Eğer parçalar ağız çevresinde hiç birleşmemişse tam dudak –damak yarığı, bir yanda ve kısmen birleşmemişse kısmi yani tek taraflı dudak yarığı veya sadece damak yarığı oluşur. Damak yarığı, kızlarda sık olmasına rağmen iki veya tek taraflı dudak yarığı, erkek bebeklerde sık görülür. Dudak yarığı ortalama 1000 doğumda bir, damak yarığı ise 2500 doğumda bir görülen oluşumsal hatalardır. Genellikle böyle bir sorunla karşılaşılan bebeklerin ailelerinde de dudak-damak yarıklı bireyler olabilir yani bu oluşum hatasının genetik özelliği vardır ve bazen başka hatalarla birlikte görülebilir. Genetik nedenlerin yanı sıra radyasyondan, vitamin eksikliği ve fazlalığına kadar çok sayıda etken bu soruna buna neden olabilir.

- Dudak ve damak yarıkları konusunda alınabilecek önlemler ve yapılacak tedaviler hakkında bilgi verir misiniz?

- Teknolojinin giderek mükemmelleştirdiği görüntüleme yöntemleri artık bu hastalığın çocuk doğmadan önce tanınmasına olanak sağlıyor. Dudak-damak yarıkları olduğu fark edilirse, bu bebeğin alınmasına neden olacak bir durum değildir. Çünkü çocuklar ameliyatla normale yakın hale gelirler. Ameliyatın başarısı ise tedavinin zamanlaması ve iyi takip edilmesine bağlıdır.

Aslında yüzdeki yarıklar sadece dudak ve damak çevresiyle sınırlı değildir. Daha nadir olsa da yüzün ortasından yana doğru belli hatlarda çok sayıda yarık oluşabilir yani yüz bu hatlarda da birleşemeyerek deforme bir şekil alabilir. Bunlar da cerrahi tekniklerle düzeltilebilen şekil bozukluklarıdır.

- Dudak- damak yarığı ile doğan bir bebek hemen ameliyata mı alınıyor yoksa biraz daha büyümesi mi bekleniyor?

- Tedavinin zamanlaması dudak yarıklarında üçüncü ay civarındadır. Bu süre çocuğun kilosu ve kan değerlerine bağlıdır. Anestezi açısından çocuk üç ay civarında güvenle ameliyat edilecek kiloya ulaşır. Damak yarığı ise çocuk konuşmaya başlamadan önce yapılmalıdır; en uygun zaman 9 ay-bir yaş arasıdır. Konuşma başladığında da yoğun bir konuşma terapisi uygulanırsa, çocukların mükemmel konuşmaları sağlanabilir. Burada amaç yanlış telaffuzların yerleşmemesidir. Konuşma yanlış öğrenildiğinde ilerde düzeltmek çok zordur. Yanlış konuşan çocuğun ameliyattan sonra bu konuşmayı düzeltmesi yeni öğrenene göre çok daha zordur. Hasta aileleri, konuşmadaki bozuklukların hemen düzelmesini istese bile konuşma ameliyatla birdenbire düzelmez. Özellikle ameliyata geç müracaat ettirilmiş çocukların düzgün konuşabilmesi için ameliyattan sonra bu konuda yoğun eğitim almaları zorunludur. Dolayısıyla bu şekilde doğmuş veya doğum öncesi tanısı konmuş çocukların tedavisi zamanında yapılmalı ve hastanın ilk şansı iyi kullanılmalıdır. Bu imkana ulaşamayan hastalar için Türk plastik cerrahları tarafından kurulmuş olan İnterplast Türkiye Derneği, 1988 yılından beri yurdumuzda ve bazı komşu ülkelerde ücretsiz hizmet vermekte, bu hastaları tesbit ederek bulundukları yerde ameliyat etmektedir.