Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB), çocuğun aşırı hareketli olmasıyla fark edilen, dikkat eksikliği ve istekleri erteleyememe ile karakterize, genetik olarak geçtiği düşünülen, beynin ön lobunun (frontal lob) farklı çalışması nedeniyle ortaya çıkan nöropsikiyatrik bir bozukluktur.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB), toplumda, okul çağı çocuklarında %3-5 oranında görülmektedir. Kız çocuklarına oranla, erkekler çocuklarda daha sık rastlanmaktadır. Hiperaktivite bozukluğu daha çok erkek çocuklarda görülürken, Dikkat Bozukluğu daha çok kız çocuklarda gözlemlenmektedir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) tanısı,çocukla özel olarak yapılandırılmış bir anamnezle ve tabii ki DSM-IV-TR kriterleri temel alınarak konulmaktadır. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) sadece çocuklukta değil, ergenlik çağındaki bireyler, yetişkin bireylerdede de görülmektedir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB)’ nun türleri
DSM-IV' TR’ nin yaptığı sınıflamaya göre, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) DEHB' nun üç alt tipi bulunmaktadır.
1. Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tip,
2. Hiperaktivite-impulsivitenin ön planda olduğu tip,
3. Hem hiperaktivitenın hem de dikkat eksikliğinin bir arada bulunduğu tip.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) Yaşamı Nasıl Etkiler?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) yaşayan çocuklar okul yaşamlarında, evlerindeki aile düzenlerinde, arkadaşları ile ilişkilerinde sıklıkla pek çok sorun yaşar.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) okulda, beklenen performansı gösteremezler. Bu sorunu yaşayan çocuklar dikkatle ilgili sorunları nedeniyle derslerde öğrenme güçlüğü yaşarlar. Öğretmenlerinin verdiği ödevleri yapmakta zorlanırlar ve isteksiz davranırlar. Arkadaşlarıyla oyunlara katılmayıp daha çok oyunu bölerler. Uymaları beklenen kurallara uymakta zorluk çekerler. Hemen her konuda belirgin bir unutkanlıkları vardır. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) yaşayan çocuklar, ergenlik ve yetişkinliklerinde davranış bozukluğu, depresyon gibi bazı psikiyatrik hastalıkların gelişmesine yatkınlıkları vardır. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) tanısı alan çocuklar, eğer başka bir bozukluğun eşlik ettiği anlaşılırsa, duruma özel farklı bir tedavi yaklaşımını bir arada uygulamak gerekir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) yaşayan çocuklarda, birinci ve ikinci sınıflarda aşırı hareketlilik, çok konuşma, söz dinlememe ön plandayken, sekiz-dokuz yaşından sonra yalan söyleme, büyükleri ve arkadaşlarıyla kavgalar daha ön plana çıkar.
Sürekli olumsuzluk yaşayan ve sürekli eleştiri alan çocuk, huzursuzluk ve kaygı belirtileri göstermeye başlar. Bu süreçte benlik saygısı azaldığı için Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) yaşayan çocuk, kendi içine yönelmeye başlar.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) için DSM-IV-TR kriterleri
Dikkat eksikliği belirtileri
1. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) yaşayan çocuklar, yönergeleri başından sonuna kadar takip edemezler.
2. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) nedeniyle bu çocuklar dikkatlerini yaptıkları işe ya da oyununa vermekte zorlanırlar.
3. Bu çocuklar, evde ya da okulda yapacağı işler ve aktiviteler için gereksinimleri olan malzemeleri çok sık olarak kaybederler.
4. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) yaşayan çocuklar biriyle konuşurken dinlemez görünürler.
5. Bu çocukların yaşamlarındaki hemen her konuyla ilgili detayları gözden kaçırdıkları görülür.
6. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) yaşayan çocukların düzensiz bir görünümleri vardır.
7. Çocukta eğer Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) varsa, uzun süreli dikkat ve zihinsel çaba gerektiren işleri yapmakta zorlanırlar, zorlandıkları içinde bu tür aktivitelerden kaçınırlar.
8. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) yaşayan çocukların unutkanlıkları ailelerinin dikkati fazlasıyla çeker.
9. Bu çocukların herhangi bir konuya yönelik ilgileri çabuk başka yönlere kayar.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB)’ nin belirtileri
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB)’ nda ortaya çıkan belirtileri sıralarsak;
- Yerinde duramayacak kadar hareketli olurlar.
- Sakince oturmaları gerektiğinde oturamazlar.
- Sakin oyunlar oynamakta, sürdürmekte güçlük çekerler.
- Anlamsız denebilecek şekilde hareketlilik gösterir, sürekli koşup, tırmanırlar.
- Gerekli gereksiz konuşurlar.
- Sürekli bir şeylerle uğraşma gereksinimindedirler.
- Kurallara uymakta zorlanırlar.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB)’ na bağlı sıkıntılar eğer çocuk tedavi edilmezse yaşam boyu sürebilir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) ve eşlik eden bozukluklar nedeniyle çocukta ortaya çıkan işlev kayıpları en yoğun olarak ergenlik döneminde görülür.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB)’nu tam anlamıyla değerlendirebilmek için beyin gelişimini anlamak gerekir. Bu gelişimdeki Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) için önemli olabilecek en fazla çeken şey unsur, yaşla beraber beyindeki dopamin konsantrasyonun azalmasına paralel olarak inhibitör etkinin artmasıdır. Çocuk tedavi olmasada hiperaktivite zaman içeriside azalır. Ancak dikkat eksikliği yönündeki belirtilerde herhangi bir gerileme olmaz.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) Nasıl Tedavi Edilir?
Başlangıçta Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) tanısı koyulan çocuklarda öncelikle ilaç tedavisine başlanır. Burada bahsedilen sitümülan grubu ilaçlarla tedavidir. Ancak ilaç tedavisi hiçbir zaman tek başına yeterli olmayacaktır. İlaç tedavisinin yanı sıra davranış Değişimi Programları mutlaka tedavi programında yer almalıdır.
Davranış Değişimi Programlarında, anne-baba eğitimi, aile terapisi, sosyal beceri eğitimi, akademik beceri eğitimi, bireysel psikoterapi, bilişsel davranışçı terapi gibi birçok psikososyal müdahale yöntemi vardır.
Eğer bir tedavi programına dahil edilmemişlerse, ergenlik çağında, davranış bozuklukları, duygu durum ve anksiyete bozuklukları, anti sosyal kişilik özellikleri, madde kullanımı ve bağımlılık, aile içi çatışmalar, bilişsel ilgilerde yetersizlik, sosyal yaşama ait bozukluklar yaşıtlarına göre daha yüksek oranda görülür.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) kalıtsal özellikleri belirgin olarak tanımlanır. Bu nedenle, tanı koymada ailede geçmişte Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) olup olmadığı irdelenmelidir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) tedavisi esnasında çocuğun öğretmeni ile yapılacak işbirliği ciddi bir önem taşımaktadır. Bu sayede çocuğun okuldaki davranışlarının tedavi programına dahil edilebilir ve öğretmeni ile işbirliği yapılarak bu konuda yardım alınabilir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB)’nun tedavisi kolaydır ve tedavi için en uygun zaman, dönem okul öncesi ve okul çağının ilk yıllarıdır
