UTANGAÇLIK
TANIM:
Çocuklar iki doğal utangaçlık devresi geçirirler, (18-26 haftadan sonra ve 2 yaşına doğru) çocuğunuz bu doğal devreleri geçirmiş olmasına rağmen henüz utangaçlığını üzerinden atamamış ise bu durum uyum problemi olarak düşünülebilir.
Çocuğunuz düşünce ve duygularını açıkça dile getirmiyor ve haklarının ihlal edilmesine izin veriyorsa girişken değil pasif olarak adlandırılır. Utangaç davranışlar çoğunlukla sinirli ya da gereksiz bir gülüş, göz kontağı kurmaktan kaçınma ile birlikte görülür.
NEDENLER:
· Araştırmalar çocuklardaki utangaçlığın, zayıf benlik kavramı, başarısızlık duyguları ve olumsuz iç konuşmalarla sıkı bir ilişkisi olduğunu göstermektedir.
· Çocuklar girişkenlikte dahil olmak üzere diğer toplumsal becerileri çevrelerindeki insanlardan öğrenirler, dolayısıyla ana-babanın davranışları bu konuda da belirleyicidir.
· Çocukların erken yaşlardan itibaren kısıtlı sosyal yaşantı geçirmeleri,
· Ana babanın çocuklarının utangaçlığını olumlu yada olumsuz bir tutum olarak algılamaları,
· Anne babanın çocuğun kişilik özelliklerini değiştirmeye çabalamaları ve sevgilerini bu iş için kullanmaları,
· Çocuklarda bağımlı, ürkek ve özgüveni olmayan davranış kalıpları geliştiren aşırı koruyucu ana baba tutumları,
· Çocuğun kardeşi yada başka çocuklarla karşılaştırılması,
· Çocuğun başkalarının yanında sık sık utandırılması veya küçük düşürülmesi,
· Çocuğun kişilik özellikleri, toplumsal ilişkilerdeki durumu,
· Okuldaki başarısızlığı,
· Çocuklar bazen yaşıtlarıyla nasıl arkadaş olabileceklerini bilmedikleri için, bazen de bu beceriyi bildikleri fakat kullandıklarında neler olacağını kestiremedikleri için utangaç olabilirler.
BELİRTİLER:
Okulda · Her zaman eziliyor yada istemediği halde başkalarının isteklerine boyun eğiyorsa,
· Yapmadığı bir şey yüzünden başı derde girdiğinde bu konuda konuşmak istemiyorsa,
· Öğretmenle yada arkadaşlarıyla konuşurken göz kontağı kurmuyorsa,
· Sınıfta soru sormuyorsa, gönüllü olarak cevap vermiyor ya da yardım önermiyorsa,
· Sınıf oyunları yada grup çalışmalarında karın yada baş ağrısı gibi fiziksel
rahatsızlıklardan yakınıyorsa,
· Sürekli olarak bireysel çalışmayı tercih ediyorsa,
· Okul dışı sosyal etkinliklere hiç katılmıyor ve toplumsal ilişkilerde hiç rahat değilse,
· Öğretmen çağırdığında aşırı kaygılanıyor, yüzü kıpkırmızı oluyorsa
· Liderlik rolü alma konusunda sürekli direnç gösteriyorsa,
· Girişken bir çocukken sürekli yalnız kalmak istemeye başlamışsa.
Okul Dışında · Arkadaş toplantıları ve diğer sosyal etkinliklerde genellikle rahat değilse ve kendini baskı altında hissediyorsa,
· Başkaları ile birlikte iken konuşacak uygun konuları bulmakta güçlük çekiyorsa,
· Yeni girdiği bir ortamda utangaçlığını kırmak uzun zaman alıyorsa,
· Tanımadığı kişilerle konuşmak güç geliyor, yeni tanıştığı insanlara doğal davranamıyorsa,
· Yetkili bir kişi ile konuşurken isteği yada itirazını belirtmekte zorlanıyorsa,
· Sosyal yeterliliği konusunda kuşkuları varsa,
· Karşı cinsten kişilerle birlikte iken daha utangaç oluyorsa,
· Başkalarının yanında hata yapmaktan çekiniyorsa,
· Birilerinden bir şey ödünç isterken yada ödünç verdiği şeyi geri isterken zorlanıyorsa,
· Topluluk önünde konuşmakta güçlük çekiyorsa,
· Başkalarına duygularını açmakta güçlük çekiyorsa sorunun varlığından şüphe edilebilir.
ÖNERİLER:
· Utangaçlığın ne kadar devam edeceği, çocuğa gösterilen tutuma bağlıdır. Onu rahat bırakarak, yavaş yavaş dengesini bulmasına fırsat verilebilir.
· Utangaçlığını azaltmak için, bu davranışına ilişkin yorum yapmak veya tepkide bulunmak çocuğu her gün biraz daha sıkılgan yapabilir ve çocukta, gözden düşme ve sevgiyi kaybetme korkusu oluşturabilir.
· Çocuğu hatalı davranışları karşısında ayıplayarak utandırmak, özelliklede başkalarının yanında bunu yapmak utangaçlığı daha da arttıracağı için bu konuda çok dikkatli olunmalıdır.
· Konuşması veya yaşıtlarıyla oynaması konusunda ısrar etmeyin. İstediğini ve hoşlandığı bir şeyi yapma konusunda serbest bırakmak çocuğu rahatlatır.
· Çocuğunuz kendisini korkutan, sizin bilmediğiniz olaylarla karşılaşmış ve bunun sonucunda da çekingen bir tavır almış olabilir. Ona karşı sabırlı ve cesaret verici bir tutum almalısınız.
· Onun sıkılgan, neşesiz ve utangaç oluşuna üzülmeden kararlı ve soğukkanlı olarak ona daha fazla yardımcı olabilirsiniz.
· Diğer çocuklarla sizden ayrı olarak oynaması ve arkadaşlık kurması iyi sonuçlar verecektir
· Onu herhangi bir iş karşısında cesaretlendirmek için elinizden geleni yapın ama onu ikna etmekte aşırıya kaçmamaya özen gösterin.
· Ona sevginizin sürekliliğini göstermek için oyunlarına katılmaya çalışın. Böylece sevginize ve sürekliliğine inanacaktır.
· Canı sıkıldığı için bir takım hoşa gitmeyen davranışlarda bulunuyorsa, çocukla oynamak, konuşmak, dikkatini başka bir şeye çekmek iyi sonuçlar verecektir.
· Onu sık sık sevdiğiniz dostlarınızın ziyaretlerine götürmek, onun günden güne insan içine çıkmaya alışmasına ve yabancılara duyduğu ürkekliğin azalmasına yardımcı olabilir.
· Yapmak istediği şeylerin listesini beraber yapın; örneğin bir arkadaşıyla oynamak ya da ev ödevini belli bir arkadaşıyla yapmak gibi arkadaşını oyuna nasıl davet edeceğini ya da birlikte çalışmayı nasıl teklif edeceğini birlikte oynayarak canlandırıp, karşı tarafın verebileceği cevapları birlikte gözden geçirebilirsiniz.
· Topluluk önünde hissettiği kaygı düzeyini azaltabilmek amacıyla sınıfta yapacağı sözlü sunusunu rahatça anlatana kadar önce size sunması rahatlatıcı olabilir.
· Önce çok büyük bir grup yerine bir arkadaşıyla grup çalışması yapmasını ayarlayın. Bu kişiyle toplumsal bir ilişki kurmanın faydasını yaşayacaktır.
· Özellikle iyi olduğu becerilerde başka bir çocuğa yardımcı olması için öğretmeniyle görüşün. İyi bildiği bir konuyu başkasına anlatabilecek bir konumda olmak, başkalarıyla konuşma becerisini arttıracaktır.
· Tahtayı silme, bitkileri sulama, panoya resim yerleştirme gibi sınıf içi sorumluluklar verilmesi kendini ortama ait ve işe yarar hissetmesini sağlayacaktır.
· Kendini bilgili hissettiği bir konuda öğretmen tarafından sınıfta soru sorulması, cevaplarsa sınıf önünde takdir ve tebrik edilmesi kendine güven duymasına yardımcı olur.
· Aşırı utangaç bir çocuk için okul rehber öğretmeni ile işbirliğine gidilmesi zorunludur. Bu aşamada her gün birkaç dakika gerçek yaşamında yapmakta zorlandığı şeyleri yapabildiğini hayal etmesi öğretilir. Örneğin; Bir grupta konuşmak, gülmek, soru sormak, sınıfın önünde bir ödevi anlatabilmek, hiç çaba harcamadan soruları cevaplamak, dikkatleri üzerinde tutmak, açık ve net bir şekilde konuşmak içerikli hayaller kurması sağlanabilir.
