BURNUNUZUN TEMEL GÖREVİ

Burun solunumu ne işe yarar ?sorusunun yanıtı, açık olarak üç cümle ile özetlenebilir.

Havayı nemlendirmek
Isıtmak
Küçük partiküllerden temizlemek (filtrasyon)

Nemlendirme ve ısıtma görevi alt ve orta konkaların görevidir. Filtrasyon ise, tüm burun mukozasındaki silia (cilia)’ların hareketi ile gerçekleşir. Burnunuzdan solunum olmasa, kolaylıkla ağızdan giren soğuk hava, mikroorganizmalar (bakteri, virus vb.), toz gibi yabancı cisimler sık olarak hastalanmanıza yol açar (akciğerlerimizi olumsuz etkiler).

KONKA’LAR

Sinüsler, burun yan duvarında konka adı verilen burun etlerinin aralarına boşalırlar. Konkaları burun radyatörü olarak düşünebiliriz. Burun yan duvarında alt, orta ve üst konkalar bulunur. Bazen alt konka’ların ön ucu, burun deliklerine alttan dikkatlice baktığımızda görülebilir. Sinüslerin çoğunun orta konka-alt konka arasındaki bölüme açıldığını ifade etmiştim. Bu bölge, endoskopik sinüs cerrahisi için en önemli bölgedir, sadece bu bölgedeki sorunun cerrahi olarak düzeltilmesi, kronik sinüzit’li birçok hastada yeterli ve başarılı olmaktadır (eğer, alerji vb. genel sistemik şikayetler çok yoğun değil ise!).

Alt konkalar toplardamar açısından zengin, yumuşak dokulardır. Solunan havanın ısıtılması amacı ile alt konkaların birisi büyürken diğeri küçülür, bu durum nazal siklus olarak adlandırılır, 2-6 saat ara ile devam eder. Burun boşluklarınızın ikisinin de eşit derecede aynı anda açık olması söz konusu değildir. Bazen de yatış pozisyonunda yattığımız taraf -yerçekiminin etkisi ile- alt konka kanla dolar ve burun tıkanıklığı olur. Orta ve üst konka’ların ise daha çok salgı yapıcı, nemlendirici özellikleri bulunmaktadır.

Neden başımızda/yüzümüzde bu boşluklar bulunur ?

Sinüslerin neden bulunduğu sorusuna yanıt tam olarak verilememiştir. Tıp dünyasında sinüslerin varlığını açıklayan birçok teori ortaya konmaktadır:

1. Enfeksiyonla mücadele ve nemlendirme için geniş bir alan gereksinimi

2. Koku bölgesi olarak görev yapan sinüslerin günümüzde bir kalıntı şekline dönüşmesi

3. İnsanoğlunun dik yürüyüş pozisyonuna geçerken kafatasının hafifletilmesi amacı

4. Çarpma/darbelerde başı korumak için (travmayı hafifletmek)

5. Ses rezonansını etkilemek

6. Yüz gelişimini etkilemek

7. Basınç azaltıcı etki (hapşırma sırasında vb.)

Bu teorilerin biri veya birkaçı sinüslerin neden oluştuğu hakkında merak edilen yanıt olabilir.

Mukoza

Sinüslerin iç döşemesi, burun içi döşemesi (mukoza) ile benzerdir ve sinüs içi mukozası salgı bezleri yönünden daha zengindir. Epitel katmanında; en üstten alta doğru, silia’lı (tüylü), silia’sız (tüysüz), bazal hücreler ve Gobleth hücreleri bulunur. Epitel altında ise mukus (Mucus) (burun salgısı) üreten bezler bulunur. Üstteki silia’ların, ortalama dakikada 400-800 arası vuruş yapması ile mukus denilen temizleyici mekanizmanın oluşturduğu salgı, önce sinüsün buruna açılan deliğine (ostium) doğru ilerler. Sinüs içindeki silia’lar çok güçlüdür, üstçenedeki sinüs içinde olduğu gibi rahatlıkla -yerçekimi kuvvetini yenerek- yukarıya doğru da ilerleyebilir. Bu tüylü hücre hareketi genetik olarak kodlanmıştır ve ne olursa olsun, mukus yönü orijinal sinüs deliğine doğru devam eder. Oradan da, burun boşluğundan burun arkasına/ geniz ve boğaz’a doğru taşınır (5-7 mm/dak.). Normal şartlarda, mukus fazla hissedilmeden yutulur ve mide asidi (HCl) ile yok edilir.

Kötü kokulu, renkli ve bol miktarda geniz akıntısı kişiyi çok rahatsız eder ve iltihabın yoğun olduğunu gösterir. Mukus (burun salgısı), burun boşluğundan giren toz, mikroorganizma vb. maddeleri tutup arkaya doğru taşır ve bu arada havayı da nemlendirir. İçerdiği lizozim, antikor gibi yabancı maddeleri nötralize eden/yok etmeye yarayan elementler, mukus’un önemini birkez daha ortaya koyar. Dakikada 5-7 mm. hızla geniz’e doğru ilerleyen mukus’da yavaşlama, doğal olarak enfeksiyon (iltihap) eğilimini kolaylaştıracaktır. Az sayıdaki virüs/bakteri, sağlıklı silia hareketleri ile mukus içinde arka burun boşluğuna doğru atılır. Ama, mukusun yavaşlaması ile çoğalan ve sayıları milyonlara ulaşan mikroorganizmalar enfeksiyon yani iltihap oluşturur. Çeşitli nedenlerle (enfeksiyon, alerji vb.) mukusun ileri derecede artışı, geniz arkasına akıntıyı -kısa ve ya uzun süreli olarak- kişinin rahatsız olarak yutmamak veya nefes borusuna kaçmaması için boğazını temizlemesine hatta tükürmesine neden olacaktır (hoş olmayan bir durum !).