Son yıllarda, amfizemde bronkoskopik yöntemlerle akciğer hacmini küçültme tedavileri güncel hale gelmiştir. Bunlar endobronşiyal valfler (Zephyr, Spiration, Miyazawa), elastik sarmal (coil), termal buhar ablasyonu, biyolojik akciğer hacim küçültme ve hava yolu bypass tekniklerinden oluşmaktadır. Bunların arasında en çok tecrübe edilenler elastik sarmallar (coil) ve endobronşiyal valflerdir.
AMFİZEM VE KOAH NEDİR NASIL OLUŞUR?
Amfizem, alveol denilen hava keselerinin duvarlarının yıkımı ile meydana gelen bir hastalıktır. Duvar yıkımı hava boşluklarının anormal ve kalıcı şekilde genişlemesine ve akciğer esnekliğinin kaybolmasına yol açar. Sonuç olarak küçük hava yollarında tıkanmalar meydana gelir. Amfizem genellikle uzun süre sigara içilmesine bağlı olarak gelişen ve kronik obstrüktif akciğer hastalığına (KOAH) neden olan ölümcül bir hastalıktır. KOAH daha ziyade ileri yaş hastalığıdır. Yaş ilerledikçe KOAH’a bağlı ölüm sıklığı artmaktadır. Erkeklerde daha sık olarak gözlenmektedir. Türkiye’de yapılan bir çalışmada 40 yaş üzeri insanlarda KOAH’ın görülme sıklığının % 13,6 olduğu, erkeklerde bu oranın % 20,1 ve kadınlarda % 8,2 olduğu bildirilmiştir.
KOAH oluşumunun nedenleri:
1. Tütün: KOAH gelişiminde en önemli risk faktörü sigara içimidir. Gelişmiş ülkelerde KOAH gelişiminden %90 oranında sigara kullanımının sorumlu olduğu bildirilmektedir. Sigara içenlerde içmeyenlere oranla 9-30 kat daha sık KOAH gelişmektedir.
2. Hava kirliliği: Kronik bronşit ve amfizem hava kirliliği olan ve endüstri bölgelerinde yaşayan insanlarda daha sık olarak görülmektedir. Bu da hava kirliliğinin KOAH gelişiminde önemli bir faktör olduğunu göstermektedir.
3. Mesleksel faktörler: İşyerinde endüstriyel gazlar, dumanlar ve tozlarla temas içinde olan kişilerde KOAH gelişimi daha sık görülmektedir. Madenlerde, ağaç sanayiinde, metal işlerinde, ulaşım sektöründe, inşaat ve boya iş gruplarında, yem sanayiinde ve tarımla uğraşanlarda KOAH gelişme riski yüksektir. Sigara kullanımı ile çevresel ve mesleki faktörler bir arada olduğunda karşılıklı olarak birbirlerinin zararlı etkilerini artırmakta ve KOAH gelişime ihtimalini artırmaktadır.
4. Sosyoekonomik şartlar : Hijyenik şartların iyi olmadığı evlerde ve bölgelerde yaşayan insanlarda KOAH gelişme oranı artmaktadır. Kişilerin eğitim düzeyleri de KOAH gelişiminde önem taşımaktadır.
5. Solunum yolu enfeksiyonları: Çocukluk çağında geçirilen solunum yolu enfeksiyonlarının ileride gelişecek KOAH için uygun zemin hazırladığını, buna diğer faktörlerin de ilave olması ile KOAH gelişme sıklığının artmaktadır.
6. Genetik faktörler : Doğumsal alfa-1 antitripsin eksikliği genetik bir hastalıktır ve bu kişilerde serum alfa-1 antitripsin düzeylerinde belirgin azalma ile birlikte buna bağlı olarak 30-40 yaşlarında amfizem gelişmi ile karakterizedir. Bu hastalarda çevresel faktörler olmasa bile genç yaşlarda amfizem gelişir.
7. Diğer faktörler : Akciğerde yaygın harabiyete ve sekel oluşumuna neden olan hastalıklar (pnömokonyozlar, sarkoidozis, yaygın tüberküloz vs.) amfizem nedeni olabilirler. Uzun yıllar devam eden astım bronşiale de sonunda amfizeme neden olabilir.
BRONKOSKOPİ NEDİR? NE İŞE YARAR?
Bronkoskopi, esnek ve ışıklı bir cihaz ile burun ya da ağızdan nefes borusuna girilmek suretiyle akciğerlerdeki bronşları incelemeye yarayan bir yöntemdir. Bu işlem göğüs hastalıkları uzmanı tarafından gerçekleştirilmekte olup solunum yolları ve akciğer hastalıklarının tanısında ve tedavisinde kullanılmaktadır. Bronkoskopi cihazının içinde lavaj (yıkama) ve biyopsi (parça) örneklerinin alınabilmesi için küçük bir kanal bulunmaktadır. Ayrıca negatif aspirasyon sistemi sayesinde bronşların tıkanmasına neden olan balgam ve yapışkan mukuslar yıkanarak temizlenebilmektedir.
Bronkoskopi işlemi tedaviye cevap vermeyen inatçı öksürük, balgamla karışık kan gelmesi, nefes darlığının araştırılması ve akciğer grafilerinde anormal bulguların tespiti halinde tanı amaçlı yapılmaktadır. Akciğer kanserlerinin tanısı ve evrelemesi için bronkoskopi yapılarak doku biyopsileri alınır ve patoloji tarafından değerlendirilir. Ayrıca tedaviye yanıt vermeyen akciğer enfeksiyonlarında tanı ve tedaviye yardımcı olan mikrobiyolojik tetkikler için bronş lavajı ve korumalı fırça ile numuneler alınabilmektedir.
Bronşlarda aşırı sekresyon birikimi varlığında bunları temizlemek ve havayollarına herhangi bir nedenle kaçan yabancı cisimleri çıkarmak amacıyla tedavi için bronkoskopi yöntemine başvurulur.
Trakea ve ana bronşlardan kaynaklanan ve hastada nefes darlığına neden olan iyi ya da kötü huylu tümörlerin lazer, argon plazma, koter, elektrokoter, kriyoterapi ile tedavi edilmesi için girişimsel bronkoskopi işlemleri yapılabilmektedir. Ayrıca trakea ve ana bronşların çeşitli nedenlerle oluşmuş darlıklarının tedavisi için stent uygulamaları yapılabilmekte ve bu sayede havayolu açıklığı sağlanarak hastanın boğularak ölmesi önlenebilmektedir.
Bronkoskopi işlemi için en az 4-6 saat açlık gereklidir. Bazı kan sulandırıcı ilaçlar (aspirin, warfarin vb.) işlem sırasında kolayca kanamaya neden olabileceğinden bronkoskopi tedavi işleminden önce kesilmesi gerekir. İşlem genellikle yatar durumda uygulanır ve yaklaşık yarım saat sürer
Hastaları en çok rahatsız eden düşünce, tüpün nefes yolundan geçmesi sırasında solunumun kesilebileceği düşüncesidir. Bu düşünce ve korku tamamen yersizdir. Çünkü bronkoskobun kalınlığı nefes yolundan çok daha incedir ve bronkoskop geçtikten sonra gırtlakta solunum için çok geniş bir açıklık kalır. Bronkoskopi yapılırken kanaldan verilen lokal anestezi maddesi bir süre sonra öksürük refleksini kaldırdığından, hastanın öksürmesi çok kısa sürer.
AMFİZEM HASTALIĞININ YENİ TEDAVİ YÖNTEMLERİ (ENDOSKOPİK VOLÜM AZALTICI İŞLEM, ELASTİK SARMAL, VALF)
Amfizem nefes darlığı ve giderek artan efor kapasitesinde düşüklüğe yol açar. Bunun nedeni amfizemin akciğerlerin esnekliğini kaybetmesine yol açması ve akciğer dokusunun harabiyeti sonrası hava baloncuklarının (bül) oluşmasıdır.
Elastik sarmal ve valf tedavilerine karar vermeden önce tedavi şekline karar vermek için akciğerlerin bilgisayarlı tomografisi çekilmeli, solunum fonksiyon testleri ile akciğerlerin total kapasiteleri ve fonksiyon görmeyen kısımları hesaplanmalıdır.
