Prof.Dr.Talat Tavlı
Celal Bayar Üniversitesi Kardiyoloji AD
BİR SİNSİ KATİL: HİPERTANSİYON
Tansiyon hastalarımın terddütleri üzerine kan basıncı yüksekliği hakkında bazı önemli bilinmesi gereken durumlardan bu hafta bahsedeceğim. Bu sinsi katilin sizi daha fazla etkilemeden ne gibi önlemler almamız gerektiğini daha önce belirtmiştim. Ancak tekrarlarsak, egzersiz,kilo verme, diyet, sigarayı bırakma, alkolü kesme veya miktarını azaltma, tuzdan kaçınma, yağsız yeme, sebze ve meyve yeme alışkanlığını artırma, gibi basit ve etkili önlemlerle kan basıncı yüksekliğinden kurtulmak veya zararlı yan etkilerinden kurtulmak mümkündür.
Geçenlerde arayan doktor arkadaşım düzenli spor (hergün 4-5 kilometre tempolu yürüyüş) yapıyorum ve diyetle beraber 10 kilo verdim ancak ense ağrısı ve halsizliğim nedeni ile kan basıncımı ölçtürdüm. 150-90 mmHg geldi. Ne yapmalıyım diye sordu.Arkadaşım sigara ve alkol gibi tansiyonu tetikleyen maddelerden özellikle kaçındığını biliyorum. İdeal kiloya spor , ekzersiz ve diyetle ulaşmış ancak iyi gitmeyen bir durum kan basıncını yükseltiyor.
Kısaca anemnezi aldıktan sonra kalp muayenesi ile birlikte tam bir check-up'tan geçirdik. Çok vakti olmayan meslektaşım sağlık durumu söz konusu olunca 20 dakikalık bir süresini testler için harcadı.
Elektrokardiyografisi çekildi,
Egzersiz testi,
Ekokardiyografi,
Kan Biokimyası,
24 saatlik Holter Kan Basıcı cihazı takıldı.
Bu tetkikler yeni tanınan hipertansiyon namı diğer sinsi katilin ortaya çıkarılması için gerekli olan testlerdir.
Kalp grafisi tansiyon yüksekliğine bağlı ritm bozuklukları ile birlikte kalp duvar kalınlığının olup olmadığını göstermesi açısından gereklidir. Ekokardiyografi denilen tetkik ile tansiyonun kalp kasını ne derecede kalınlaştırdığını ve kalbi büyütüp fonksiyonlarını bozup bozmadığını anlama imkanı buluyoruz. Egzersiz efor testi ile kalbi besleyen damarlarda tansiyonun oluşturacağı muhtemel darlık ve tıkanıklıkları ortaya çıkartması bakımından güveniyoruz.
Son olarak 24 saatlik Holter Kan Basıncı takibi ile hastanın gün içerisinde stresli anlarında veya istirahat halinde, uyurken kan basıncının sirkadiyen düzeninde meydana gelen oynamaları en doğru bir şekilde ortaya çıkartma imkanı bulabiliyoruz. Tüm bu tetkikler yeterli olmadığı zaman ise böbrek özel tahlillerine baş vurabiliriz. 24 saatlik idrarda tansiyon çıkartıcı maddelerin miktarına bakılması, böbrek kaynaklı tansiyon ise batın ultrasonunda böbreklerin büyüklüğünün değerlendirilmesi, ayrıca böbrek damarına bağlı bir problem sonucu tansiyon gelişmiş ise ozaman doppler tetkiki ile damarın geçirdiği akıma göre darlık derecesi ortaya konabiliyor. Böbrek fonksiyonlarının daha ileri tetkikler ile süzme oranları hesaplanabiliyor.
Eğer tansiyon böbrek üstü bezindeki bir tümör nedeni ile oluşuyorsa o zaman çekilecek bir batın tomografisi ile 1 cm boyutundaki bir kanserin bile ortaya çıkarılması mümkün olabilmektedir. Şüphesiz tüm hastalara bu detaylı tetkikler yapılmaz. Doktorun tecrübesine göre test sayısı belirlenmektedir. Bizde doktor arkadaşıma detaylı tetkike gerek duymadık. Çünkü ilk aldığımız verilerden böbrek ve diğer organ bozukluğuna ait bir kanıt saptayamadık. İşte o zaman sıklıkla esansiyel hipertansiyon dediğimiz bu sinsi katili tedavide mutlaka tansiyon ilaçlarının yanında rahatlatıcı, stres giderici ilaçta verilmesi çoğu kez sorunu ortadan kaldırmaktadır.
Aşırı yorgunluk veren işler, stres ve üzüntü gibi..durumlardan mümkün mertebe uzak durmalı insan. Stresten uzak duramayan kişiyede mutlaka rahatlatıcı bir ilaç eklenmelidir.
Bu gün bir kısmımız müzikle, bir kısmımız rahatlatıcı egzersizlerle, yoga gibi, bir kısmımızda dinin beden üzerine verdiği rahatlıkla ruhani yapımızı düzgün hale getirebiliyoruz. Bu şekilde yogun bir günü streslerini atabiliyoruz. Yüksek tansiyonun en büyük nedenlerinden biriside şüphesiz sinirsel yapıdır. Çok hassas yapıdaki insanları seçer. Adrenerjik seviyesi yüksek olanların hastalığıdır. Böyle iseniz mutlaka ortamınızı değiştirmeniz gerekir. Arkadaşlarınızı dikkatli seçmelisiniz. Sinsi katili sizden uzak tutacak rahatlık verecek ortam ve arkadaşlar daima iyidir. Bu her zaman mümkün olmayabilir. O zaman ilaç ile takviye şarttır.
İlaç takviyesinin yanında diyetteki tuzu mutlaka azaltmak gerekir. Yaygın olarak bir çok hastamın kullandığı kolay bulunan sarımsak faydalı bir antioksidan ve kan basıncı düşürücüsüdür.
Kan basıncı iyi gitmeyenlerin evde tansiyon cihazı bulundurmaları gerekir. Piyasada doğru ölçüm yapan el bileklikli tansiyon cihazları uygun fiyatlarda bulunmaktadır. Maddi yönden temin edemiyenler için eczaneler ve sağlık merkezlerinde haftada en az iki kez tensiyonu aynı saatlerde 5 dakikalık bir istirahat sonrası ölçtürmeleri gerekir. Ev hanımlarının ağır egzersiz yapmalarına gerek yoktur. Basit ritmik hareketleri evde yaparak dolaşım sistemini 10 dakika içinde düzgün hale getirebilirler. Yürüyüş her zaman tavsiye ettiğimiz ekzersizdir. Ve haftada sadece 3 gün 40 dakikalık yürüyüş yeterlidir. Kan basıncının normale gelmesinde % 60 etkilidir.
Geçen hafta sorulan sorulardan bir tanesi de, Kan basıncı ilaçla düzgün hale gelen bir okurumuzun kaplıca tevdisine gidip gidemeyeceğini soruyor? Hastamız her gün sabahları aç karnına tansiyon hapını alıyormuş. Yemekte kullandığı tuzu azaltmış. En son kan basıncıda 130-80 mmHg imiş. Ailesinde babası Tansiyon nedeni ile diyaliz hastası ve sonrasında felç olmuş. Hastamızın dizlerindeki ağrı nedeni ile Salihli kaplıcalarına gitmesinde bir mahsur olup olmayacağını soruyor.
Kan basıncının kontrolünü yapabilmeniz şartı ile kaplıcanın faydası vardır. Mutlaka kan basıncı cihazınızı yanınızda götürün ve sıcak havuzda uzun süre kalmayın. Hipertansiyon kronik bir hastalık olduğu için eser elementlerin eksikliği çok sık karşılaştığımız bir durumdur. Kaplıca sularında ki çinkonunda diğer elementler kadar tansiyon üzerinede olumlu etkileri mevcuttur.
Diğer bir hastamız romatizma için verilen ilaçları kullandığı zaman tansiyon hapının etki etmediğini söyleyerek, ne yapması gerektiğini soruyor?
Sinsi katil dediğimiz kan basıncı yüksekliği özellikle hareketsiz yaşamı olan ev hanımlarını sever.Gerek hareketsizlik yüzünden, gerekse kilo alımı ile eklemlerde kireçlenme ve dejenerasyon kaçınılmaz bir sondur. Dolayısı ile Hipertansif olan çoğu hastada eklem romatizmasıda vardır. Kardiyoloji veya dahiliyeci uzmanı tansiyon ilacı verirken, fizik tedavi veya romatoloji uzmanıda romatolojik ilaçlar verir. İşte burada terslik başlar. Zira romatizmal ilaçların bir kısmı kan basıncını yükselterek, tansiyon ilaçlarını etkisiz bırakmaktadır. Peki ne yapmak gerekir?
Mutlaka romatizma ilacı yazan hekime tansiyon hastasıda olduğunu bildirerek tansiyona etki etmeyen ilaç yazması önerilir. Diğer taraftan kortizonlu ilaç kullanılması gerekiyorsa mutlaka ek doz tansiyon ilacı ile birlikte mutlak tuz kısıtlaması önerilir.
Tansiyon hastalığı ritm bozukluğu yapar mı? Diye soran okurumuza diyoruz ki, Tansiyon hastalarını bir kısmında kalp içi basınç yüksek olduğu için kalp eti kalındır. Kalbin gevşemesi nazlanmıştır. Bu durumlara bağlı olarakta ritm bozukluğu gelişir. Çoğunlukla basit tip ritm bozukluğudur ve tedavi gerektirmez. Şikayetlere yol açan ritm bozukluğunda ise ek ilaç verilerek hem kalp eti kalınlığı azaltılır hemde oluşan ritm bozukluğu düzeltilir. Tedavisi kolaydır.
