BAŞ DÖNMESİ (VERTİGO)

Denge sistemindeki çeşitli bozukluklar karşımıza baş dönmesi olarak çıkabilmektedir. Denge, iç kulaktaki denge organı, göz ve vücuttaki kas iskelet sistemindeki sensörlerin koordine çalışması ile sağlanan kompleks bir mekanizmadır. Bu sistemler arasındaki koordinasyonu sağlayan da beyindir. Bu nedenle birçok hastalık karşımıza ilk bulgu olarak baş dönmesi ile çıkabilmektedir.

İç kulaktaki denge organımız dengenin sağlanmasından birincil sorumlu organdır. İç kulakta işitme organı ve denge organı yan yana bulunmakta ve her ikisinin de içinde endolenf adını verdiğimiz bir sıvı bulunmaktadır. Bu nedenle birçok zaman bu organlardan birini etkileyen bir hastalık diğerini de etkileyebilmektedir. Yani denge bozukluğu ve işitme kaybı tek tek olabileceği gibi birlikte de olabilmektedir. Genel olarak baş dönmesine işitme kaybı eşlik ettiğinde problemin büyük bir ihtimalle iç kulak kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz. Ama bunun tersi durumda aynı şey söz konusu değildir. Yani işitme kaybı olmaksızın baş dönmesi olduğunda sorun iç kulak kaynaklı değildir demek mümkün değildir. Genel olarak baktığımızda baş dönmelerinin %80 i iç kulak ve denge organı ile ilgilidir.

Denge ve işitme organını çevreleyen bir kemik kapsül mevcuttur. Bunun içerisinde ise asıl reseptörlerin ve hücrelerin yerleştiği zar bir yapıdan oluşan membranöz iç kulak vardır. Membranöz iç kulak ile kemik kapsül arasında perilenf adı verilen bir sıvı, membranöz iç kulağın içinde ise endolenf adı verilen bir sıvı vardır. İç kulaktaki denge organı 3 adet yarım daire kanalı ve vestibüldeki utrikül ve sakkülden oluşur. Yarım daire kanalları başın dairesel hareketlerini algılarken, utrikül ve sakkül ise başın doğrusal hareketlerini algılarlar. Üst (süperior) ve yan (lateral) yarım daire kanalları ve utrikülden çıkan sinir lifleri üst denge sinirini oluşturur. Arka (posterior) yarım daire kanalı ve sakkülden çıkan sinir lifleri ise alt denge sinirini oluşturur. Alt ve üst denge sinirleri denge organındaki bilgilerin beyne ulaşmasını sağlarlar. Her iki iç kulaktaki denge organı birbirine simetrik çalışır.

İç kulaktaki denge organının en önemli görevi başın uzaydaki konumu hakkında beyne sürekli bilgi göndermektir. Bu bilgi akışı dengemizi sağlamakta çok önemlidir. Bu sayede gözlerimiz kapalıyken bile ya da zifiri karanlık bir odadayken bile ayakta durabilmekteyiz. Bunu bir örnekle açıklarsak; başımızı omuzumuz hizasında sağa doğru çevirdiğimizi düşünelim. Bu durumda her iki iç kulağımızdaki yan yarım daire kanalları bu hareketi algılayacak ve her ikisi de başımızın sağa doğru döndüğü bilgisini beyne iletecektir. Beyinde bu bilgiyle başın yeni konumunu algılayacaktır. Ama sağ kulaktaki denge organı hasarlı ise; başımızı döndürdüğümüzde bu sağ iç kulaktaki yan yarım daire kanalı tarafından algılanamayacaktır, bu durumda sağlam olan sol kulaktaki yarım daire kanalından beyne başın döndüğü bilgisi giderken, sağ kulaktan başın sabit olduğu bilgisi gitmeye devam edecektir. İşte bu durum karşımıza baş dönmesi olarak çıkacaktır. Bu örnekte olduğu gibi iç kulaktaki denge organlarının çalışmasındaki orantısızlıklar baş dönmelerinin en sık sebebidir.

HANGİ HASTALIKLAR BAŞ DÖNMESİ YAPAR

KULAK KAYNAKLI HASTALIKLAR ( Tüm baş dönmelerinin %80 i kulak kaynaklıdır)

BPPV (benign paroksismal pozisyonel vertigo)

Meniere Hastalığı

Vestibüler Nörinit

Labirentitler

Perilenf Fistülü

Bilateral Vestibüler Yetmezlik

NÖROLOJİK HASTALIKLAR

Vestibüler Migren

Multiple Skleroz

Serebrovasküler Hastalıklar