Bartholin Bezi Lokalizasyonu
Bartholin bezleri labia minoranın her iki yanında bezelye büyüklüğünde bir çift bez olduğu için genellikle dikkat çekmez, nadiren 1 cm'den daha büyük görülür. Vajinal açıklığın hemen içinde küçük bir bezdir. Kist ekseriya zararsız az miktarda mukus ile doludur. Seksuel birleşme sırasında lubrikant olarak bilinen bir mukus salgılar. Salgılanan mukus yaklaşık 2 cm olan ince kanalları ile vaginaya boşalır.
Bartholin Bezi ile İlgili Problemler
Bartholin bezinde en önemli problemler bu bezde oluşan kisti ve apsesi formasyonunun görülmesidir. Bartholin kisti, Bartholin kanal kisti olarak da adlandırılır. Bartholin kisti bezin nispeten ağrısız büyümesidir. Bartholin apsesi ise bezin enfekte olması durumudur. Kadınların dış genital organlarında, vulvada, vajina girişinin hemen sağ ve solunda bazen tek taraflı bazen iki taraflı gözlenen Bartolin bezi apse ve kistleri üreme çağındaki kadınlarda sık rastlanan ve tüm kadınların yaklaşık %2'sinde tespit edilen bir hastalıktır. Bu kist ya da apse tedavisi yapılırken ilk müdahale sırasında bezin tamamını almak düşünülmez; çünkü cinsel ilişki sırasında bu bezler mukus salgılayarak vajinal kuruluğu ortadan kaldırır ve ilişki sırasında vajinal kayganlık sağlar. Bu nedenle ancak tedaviye rağmen tekrar eden vakalarda bezin tamamını almak ya da çeşitli yöntemlerle bezin tamamını tahrip etmek düşünülebilir. Bartholin kist ve apsesinin maliğnite olasılığı çok düşük olmasına rağmen tekrarlayan vakalarda bu olasılığı göz ardı etmemek ve bezin tamamını çıkarttıktan sonra mutlaka patolojik inceleme için göndermek gerekir. Bakirelerde de Bartholin kisti ve apsesi olabilir, bu kiste yapılan müdehale kızlık zarına hasar vermez.
Bartholin Kisti Nedenleri
Bartolin bezini direne eden kanal tıkalı olduğu zaman Bartolin kisti gelişir. Bu durumda bezin ürettiği mukus birikir, gland şişer ve kist formu ortaya çıkar. Bu kist enfekte olduğu zaman apse oluşur. Bartolin apsesine bir çok çeşit bakteri neden olabilir. Mide barsak sisteminde normal olarak bulunan bakteriler kadar Klamidia ve Gonore gibi cinsel yolla bulaşan bakteriler de buna neden olabilir. Bazen Bartholin apsesinde birden fazla bakteri bir arada izlenebilir.
Bartholin Kist Semptomları
Bartolin kistinin lokalize olduğu labia minora ve vajen girişinde şişlik olur, apse olursa ağrı çok şiddetli bir hal alır, kist durumunda ağrı daha hafif seyreder.
Bartolin apsesinde, lokalize olduğu kısımda şişlik, ödem, ağrı ve deride kızarıklık izlenir. Bartolin apsesinde vücutta ateş olmaz. Yürürken ve otururken çok ağrı hissedilir. Bazen cinsel yolla bulaşan bakteriler gibi çeşitli organizmalara bağlı vajinal akıntılar da izlenebilir.
Bartholin Kisti Tanısı
Bartolin kist ve apsesinin tanısı fizik muayene ile konulur, başka herhangi bir teste ihtiyaç yoktur. Bartolin apsesine neden olan etkeni bulmak için pü kültürü yapılabilir. Bu kültür apse drene olurken steril bir swab yardımıyla alınabilir. Test sonucu 48 saatten önce alınmaz, fakat bu sırada önceden başlanan antibiyotik tedavisi de değiştirilmemelidir. Buna rağmen ilk tedaviye direnç gelişirse o zaman kültür sonucuna göre ilave tedavi verilmelidir.
Bartholin Kist ve Apselerine Evde Bakım
Günde 4-5 defa deriyi yakmayacak kadar sıcak su içine 10-15 dakika oturma banyoları bu kist ya da apselerin drene olmasını sağlayabilir. Bu tedavi genellikle Bartholin kistleri için geçerli olduğu halde, apse durumunda doktorlar tarafından drenaj yapılması uygundur.
Bartholin Kist ve Apselerinde Cerrahi Tedavi
Bartholin kist ve apsesi ağrılı hale gelirse tedavisi drenajdır. Apse kapalı bir alanda oluşan enfeksiyon olduğundan antibiyotikler bu alana uygun bir şekilde giremez. Bu nedenle apseler daima drene edilmelidir.
Apse Drenajı: Apse drenajı için önce apse yüzeyine lokal anestezik madde enjekte edilmelidir. Sonra vagina girişi iç yüzüne küçük bir insizyon (kesi) yapılmalıdır. Apse içindeki enfekte materyal tam olarak akıtıldıktan sonra, boş kalan apse kavitesine steril bir gaz ya da küçük bir kateter (Word kateteri) yerleştirilerek kavitenin açık kalması sağlanmalıdır. Böylece drenajı daha iyi olur. Apse boşluğuna gaz konmuşsa bu gaz 24-48 saat sonra çıkartılmalıdır. Kateter varsa bu kateter birkaç hafta bırakılırsa apsenin tekrarlama olasılığı azalır.
Lokal anestezi apse yüzeyinde inflamasyonlu dokuda çok iyi sonuç vermez ve apse boşaltmak çok ağrılı olabilir. Bu durumda sedoanaljezi ile hastayı uyutmak daha konforlu olur.
Apse drenajından sonra antibiyotik tedavisi gereksizdir. Buna rağmen kültür sonucuna göre cinsel yolla bulaşan bakteriler ya da vaginal ve üriner bir enfeksiyon tespit edilirse antibiyogram sonucuna göre uygun antibiyotik kullanılmalıdır.
Marsupialization:Bartholin apse ya da kisti açıldıktan sonra tekrar kapanmaması ve drenajin devamlı olması için kist duvarı cilt ile ağızlaştırılarak dikilir. Böylece hem bezin drenaji devam eder hem de yeniden kist formasyonu zorlaşır.
Karbondioksit Laser Tedavisi:Laser etkisi ile kist açılır, kist duvarı sıcak etkisi ile tahrip edilir, böylece tekrar bir kese oluşamaz.
Gümüş Nitrat Tedavisi: Kist ya da apse drene edilir, boşaltılır, kist boşluğuna 0,5 cm eninde, 0,5 cm boyunda gümüş nitrat çubuğu yerleştirilir. Bu tedavide gümüş nitrat ile kese toparlanır, büzülür ve 24-48 saat içinde dışarı çıkar ya da doktor tarafından alınır.
Bartolin Bezi Kistinin Tam Olarak Çıkartılması:Çeşitli tedavi metotlarından sonra kist hala tekrarlıyorsa, Bartholin bezinin tamamı cerrahi tedavi ile ameliyathane şartlarında çıkartılmalıdır. Bartholin bezinin tamamı çıkartıldı ise daha sonra ilişki sırasında bitkisel menşeli vajinal lubrikanlar önerilmektedir.
Önleme
Bartholin kisti oluşmasında etken olan vajinal akıntılar, enfeksiyonlar erken dönemde tedavi edilmelidir. Buna rağmen Bartholin kisti oluşursa, sıcak suya oturma banyoları, ağrı kesiciler, gerekirse antibiyotikler ile tedavi edilmeli, genital organların hijyenine büyük özen gösterilmelidir.
