AIDS, HIV virüsünün sebep olduğu sonu ölümle biten, ağır hastalık tablosuna verilen addır. HIV kapan insanlar, beraberinde gelişen AIDS tablosunun ardından virüsün sebep olduğu ölümcül enfeksiyonlar ve kanser gibi diğer ağır hastalıklar nedeniyle kaybedilir.AIDS ırk, cinsiyet, yaş gözetmeksizin “salgın” halinde yayılan önemli toplum sağlığı sorunudur. İlk kez 1981’de bildirilmiştir ve iki yıl sonra, 1983 yılında hastalığın etkeni HIV virüsü saptanmıştır. 1980'li yıllarda, ABD ve Avrupa’da HIV enfeksiyonu ve AIDS esas olarak, rastgele cinsel ilişkide bulunan homoseksüel erkekler, damar içi uyuşturucu bağımlıları ve hemofili (kan kullanmak zorunda oldukları için) hastalarında görülmüştür.
AIDS homoseksüel hastalığı değildir
1992 yılına kadar rapor edilen AIDS hastalarının %86’sı erkekti sadece %14 kadındı. Başlangıçta homoseksüel ilişki ile bulaştığı düşünülürken, daha sonraları heteroseksüel ile ilişkide de risklerin aynı olduğu öğrenilmiştir. Başlangıçtaki bu düşünce AIDS’in homoseksüel hastalığı olduğu yanlış inanışını içselleştirmemizi sebep olmuştur. Bugün ise durum farklıdır heteroseksüel ilişki ve homoseksüel ilişkiler arasında yaygınlık neredeyse aynıdır. Afrika’da HIV’in temel bulaşma şekli heteroseksüel ilişki ile olmaktadır. Dünyada HIV’le enfekte yetişkinlerin %53 erkek, %47 si kadındır. Heteroseksüel ilişki nedeniyle bulaşma oranı %56, homoseksüel ilişki ile bulaşma oranı %44 dür.Diğer bir veri de 2005 yılı itibariyle dünyada HIV ile enfekte insanların dağılımını %49 erkek, %45 kadın % 6 çocuk olarak bildirmiştir.
HIV’in seksüel temasla bulaşma yolları:
HIV seksüel temas sırasında semen, vajinal sekresyon, kan ile bulaşmaktadır.
· Vajinal seks,· Anal seks,· Oral seks, · Cinsel birleşme yerlerini okşamak ve birleşme yerlerine masaj yapmak.· Ağzın anüse, vajinaya dayanması,· Derin ve ıslak öpüşme ile HIV bulaşmaktadır.
Seksüel temas olmadan HIV’in bulaşması olmakta mıdır?
Evet, olmaktadır hatta bazı Afrika ülkelerinde anneden çocuğuna bulaştırması çok yaygındır. HIV’in bulaşması enfekte anneden yeni doğan çocuğuna anne karnında olmaktadır. Enfekte annelerin emzirmesi sonucunda da bebeğine bulaştırdığı bilinmektedir. Sağlık personelleri de hastalarla sürekli temas halinde olmaları, iğne batması kazaları nedenleri ile HIV kapabilmektedir. HIV’in sağlık personeli tarafından hastalara bulaştırması enderdir fakat örnekleri de yok değildir yurt dışında “1990’da bir diş hekiminin beş hastasını enfekte ettiği bildirilmiştir” Uyuşturucu bağımlıları damarlarına zerk ettiği iğneleri defalarca kullanmakta ayrıca arkadaşının iğnesini kullanmakta çekinmemektedir, uyuşturucu bağımlısı olanlarda AIDS sıklığının sebebi bu yöndedir.Kan alımı ile bulaşmaktadır, kan bağışlanması sırasında mutlaka HIV testi yapılmaktadır. HIV, organ ve dokulardan da bulaşacağından HIV’li insanların organları başkalarına nakil edilmez.
Yolculuk yapma, deniz, yüzme havuzu,sauna, hamam gibi yerlerin ortak kullanımı, beraber çalışma, aynı tuvaleti, banyoyu, havluyu kullanma, elbiselerini kullanma ile virüs bulaşmamaktadır. Ellerinden yemek yeme; tokalaşma, sarılma, öksürme, aksırma ile de bulaşmamaktadır.
AIDS den korunmak için,
–Tek eşli yaşayın, karşılıklı sadakate dayalı birliktelik kurun.
–Cinsel eş seçiminde dikkatli olun
–Prezervatif kullanın
Eğer HIV'li materyale (kan,cinsel organlardan salgılanan sıvılar) temas ettiğinizi düşünürseniz o an yapmanız gerekenler nelerdir.
· Bulaşma yerini su ve sabun ile en az 30 saniye yıkayın.
· Ardından deriyi alkol ile temizleyin.
· Fırçalayarak temizlik yapmayın, derinizin kolay zedelenebileceğini unutmayın.
· Eğer yaralanma durumu varsa doktora başvurmadan önce tentürdiyot gibi bir antiseptik ile temizleyin.
Hızlı Tanı
HIV infeksiyonunu sırasında serumda ilk saptanan virüs marker’ı p24 antijenidir. Vücut antikor oluşturmaya başladığında anti-p24 antikorları oluşmaktadır. Bu safhada p24 antijeni kaybolmaktadır. p24 antijeninine yönelik testlerin kullanılması erken infeksiyonun değerlendirilmesi için tanısal öneme sahiptir. Ancak, antijen testinde tanısal duyarlılık düşüktür.
Tanı Nasıl Konur
HIV infeksiyonunun tanısında ilk olarak ELISA yöntemiyle HIV-1 antikorları aranmalı. İşlem pozitif ise bir kez daha test edilmelidir. İki sonuçtan birinin pozitif olması doğrulama testine alınmayı gerekli kılar. Doğrulama testi olarak WESTERNBLOT ya da immunfloresan yöntemi kullanılır.
ELISA ile pozitif sonuç alınan ve doğrulama testi ile doğrulanan sonuçlar HIV pozitif olarak değerlendirilir.HIV-1/2 infeksiyonlarının laboratuvar tanısında, hem uluslararası kuruluşların hem ulusal resmi sağlık otoritelerinin bilimsel öngörüleri bu yöndedir.
HIV kaptığını düşünen biri nasıl bir yol izlemeli?
HIV’ le temas ettiğinizi düşünürseniz, çekinmeden doktorunuzdan randevu almalısınız. Doğrudan test yapmaya gitmek doğru bir tutum değildir, danışmanlık hizmeti almanız gerektiğini unutmamalısınız. Doktorların tecrübeleri HIV kaptığını düşünen insanların şüphelerinde çoğunlukla haksız olduğu, durumu hiç önemsemeyen kontrolsüz cinsel ilişkide bulunan, bilinçsiz insanların ise hastalıkla bir fiil habersiz yaşadığı yönündedir. Şüpheli cinsel ilişki sonrası kişiler mutlaka doktorundan randevu talebinde bulunmalıdır. Doktorlar hastaneye başka şikâyetlerle gelen hastalar da olsa HIV den ya da cinsel yolla bulaşan diğer hastalıklardan şüpheleniyorsa rutin tetkiklerini istemekte ya da diğer birimlere yönlendirmektedir.Doktorunuz, HIV’le temas ettiğinizi düşünürse size, testlerden önce ve sonra mutlaka danışmanlık hizmeti verecektir.
Hastalık yayılıyor mu?
'AIDS ile savaş kaybediliyor' Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George Bush'un AIDS konusundaki en üst düzey bilimsel danışmanı, dünyanın bu hastalıkla yürüttüğü savaşı kaybetmekte olduğunu söyledi. Doktor Fauci, gelişmekte olan ülkelerde hastalıktan etkilenen milyonlarca insana yardım edilmesi konusunda ilerleme sağlandığını söyledi. Ancak rakamlara bakıldığı zaman durumun iyi olmadığını belirtti. Fauci, "Tedavi altına aldığımız her bir kişiye karşılık, altı yeni kişi hastalığa yakalanıyor" diye konuştu.”BBCTurkish.com, 23 Temmuz, 2007Medyadan toplumumuza yansıyan bu haber doğrudur. AIDS'in salgın halinde yayılmaya devam etmesi, bilimsel çevrelerin kaygısını oluşturmaya devam etmektedir.“Dünya çapında tahminler, gelişmekte olan ülkelerde yaşayan enfekte kişilerin artan bir oranda olacağı şeklindedir ayrıca yayılmanın (salgın) büyümeye devam edeceği düşünülmektedir.”Ülkemize baktığımızda durum farklılık arz etmemektedir. Türkiye, daha doksanlı yıllarda yapılan bilimsel bildirilerde riskli ülkeler arasında sayılmıştır.
Aşısı var mı?
HIV enfeksiyonunu önlemek adına, onlarca aşı deney aşamasındadır. Bu konu tıp çevresinin ilgisini çeken bir çalışma alanıdır. Şu an kullanılan bir aşı piyasada yoktur.Aşının olmaması insanlarımıza bilinç aşılamamızın önemini daha da artırmaktadır. Bilinçsiz davranışların ortadan kaldırılmasını amaçlayan eğitim şimdilik en önemli aşıdır. Konuyla ilgili verilmesi gereken eğitimin ilköğretim 5. sınıftan sonra başlanması gerektiğine birçok bilimsel bildiride, makalede değinilmektedir. 1,2Hekimlerin bildirileri kulak arkası edilmemeli, şimdilik tek aşı olan eğitim tam anlamıyla kullanmalıdır. Türkiye’deki gençlerin ve öğretmenlerin AIDS ile ilgili bilgi ve düşüncelerini sorgulayan onlarca araştırma vardır. Bu araştırmaların çarpıcı bir sonucuyla metnimizi bitirelim.“Öğrencilerin yaklaşık %70’i HIV/AİDS’li kişilerin işine ve okuluna devam edebileceğini belirmiştir.” Ayrıca bunu doğrulayan daha birçok ulusal bildiri mevcuttur. Takdir edersiniz ki öğrencilerin çoğunluğunun bu doğru yaklaşımı uzmanları sevindirmiştir.Akbulut A ve arkadaşlarının bir çalışmasında öğretmenlerin bilgi ve düşüncelerini sorgulanmış. Öğretmenlerin sadece %37,82’si HIV/AİDS’li kişilerin işine ve okuluna devam edebileceğini belirmiştir.” Bu durum uzmanları şaşırtmış ve verilecek eğitimde karşılaşacak ilk aksaklığın ne olduğunu gözler önüne sermiştir.
Referanslar
Akbulut A, Kalkan A, Felek S, Papila S. Kılıç S.S. Ögretmenlerin AIDS ile ilgili bilgi düşünce ve davranislarinin arastirilmasi. AIDS Savaşım Günleri 94 Kongre Kitabı. AIDS Savaşım Derneği Yayını, İstanbul 1994· Tıbbi Mikrobiyoloji ve İmmünoloji Warren Levinson, Ernest Jawetz Sayfa 324· Gender and HIV/AIDS Karen Rosen. · UNAIDS, 2006 Report on the Global AIDS Epidemic, 2006· Plot P, Merson MH: Global perspective on HIV infection and AIDS In Mandell G, Bennet J, Dolin R(eds) Mandell, Douglas and Bennett’s Principles and Practice of Infectious Diseases, vol 1, 4th ed. New York, Churchill Livingstone , 1995.· Dünya Çocuklarının Durumu: AIDS, çocuk trajedisi, Oxford University Press, 1995· Peşken Y, Dadak Ş: Gençlerin eğitim öncesi ve sonrası AIDS konusundaki bilgi düzeyleri. Yeni Tıp Dergisi,1994· “Öğrencilerin yaklaşık yarısı HIV/AİDS’li kişilerin işine ve okuluna devam edebileceğini belirmiştir.”· Sevim Savaser R.N., Ph.D (2003) Knowledge and Attitudes of High School Students about AIDS: A Turkish Perspective Public Health Nursing 20 (1) , 71–79 doi:10.1046/j.1525-1446.2003
