En çok sorulan sorulardan biri de hangi uyku eğitiminin uygulanması gerektiğidir? Hangi yöntemleri kesinlikle önermediğimi nedenleriyle anlatacağım. Ardından bebeklerimizin ve çocuklarımızın sağlıklı bir uyku düzenine sahip olmaları için neler yapmanız gerektiğini söyleyeceğim.
Ama önce bebeğin kaliteli uyku uyumasını etkileyen başlıca faktörlerden kısaca bahsetmek istiyorum.
#1 Duygusal olarak ulaşılabilir olmak çok önemlidir.
Bebeğinizin size ihtiyacı olduğunda sizi yanında bulması ve ihtiyaçlarının uygun bir şekilde şefkatle karşılanması çok önemlidir. Bu ihtiyacın karşılanması sadece daha huzurlu ve sağlıklı bir uyku düzeni oluşturulmasına katkı sağlamaz aynı zaman da çocuğumuzun gerek kendisiyle gerekse dış dünya ile ilişkisini de temelden etkiler. Özellikle yatma vaktinde bebekler yorgun oldukları için duygularını düzenlemede daha çok ebeveyn yardımına ihtiyaç duyarlar. Anne-babanın varlığında kendilerini daha güvende hissederler. Uykuya daha rahat dalarlar.
Bebeğin ağlaması özellikle yaşamın ilk yılında ebeveyniyle iletişime geçmesinin başlıca yoludur. Bebekler ağlayarak bize ihtiyaçlarını belirtmeye çalışırlar. Yani bize mesajlarını, neye ihtiyaçları olduğunu ağlama yoluyla ifade ederler. Ainsworth ve ark., çocuktaki sıkıntıya/ strese ebeveynin verdiği yanıtın ebeveyn-çocuk ilişkisinin kalitesini belirlemede temel rol oynadığını ileri sürmüştür. Bu görüşe göre, bebeğin ağlamasını görmezden gelmek veya tutarsız cevap vermek güvensiz bağlanmaya yol açabilir, bu da çocuğun sosyal , bilişsel ve dil gelişimine zarar verebilir.
#2 Babalar ve çocukları
Babaların bebeklerinin ve çocuklarının bakımında en az anneler kadar sorumluluğu olduğunu hatırlatmak isterim. Babaların evlatlarının ihtiyaçlarının giderilmesine ve bakımına dahil edilmesinin, yaşamın ilk 6 ayında hem anne hem de bebeğin uykusunu iyileştirdiği bir başka çalışmada da gösterilmiştir.
Bebeğin uykusunu etkileyebilecek en önemli faktörlerden biri annelerin depresyonu olduğundan, annenin ruh sağlığının korunması önem taşır. Annenin üzerindeki iş yükü mümkün olduğunca hafifletilmeli, annenin kendi öz bakımı için yeterli zaman yaratılmalıdır. Burada iş başta babaya sonra da aile büyüklerine anneanne-babaanne ve büyük babalara düşmektedir.
#3 Uyku eğitimini nasıl verebilirim?
Uyku eğitimi, bebeği kontrollü ağlatma, Ferber metodu olarak adlandırılan yöntemde bebeğin ağlamaları daha önceden planlanmış giderek arttırılan sabit sürelerle görmezden gelinir. Sonrasında bebek kontrol edilirken çocuğun ilgi çekme davranışının pekiştirilmemesi amacıyla ebeveyn ilgisinin kısa olması sağlanır. Bu yöntemde yukarıda bahsettiğim çocuğun sağlıklı bir zihin yapısı için olmazsa olmaz olan “duygusal ulaşılabilirlik ihtiyacı” önemsenmez. Bebeğinizin ihtiyaçları giderilmez. Ne yazık ki böyle bir yöntem ileride çocuğunuzun psikolojik olarak güvensiz bağlanmasına zemin hazırlar. ÇOCUKLARIMIZIN TEMEL İHTİYAÇLARINI YOKSAYAN bu ve benzeri yöntemleri KESİNLİKLE ÖNERMİYORUM…
#4 Bebeğin mesajlarına duyarlı bakım vazgeçilmezdir.
Bebeğin verdiği mesajlara duyarlı bakım, güvenli bağlanmanın önemli olduğu yaşamın ilk yıllarında bebeğin ihtiyaçlarının zamanında karşılanmaması ve görmezden gelinmesinin bağlanma üzerine olumsuz etkilerinin olabileceği hipotezine dayanmaktadır.
Uyku sorunlarına yaklaşımda öncelikle uykunun önündeki engeller kaldırılmalıdır. ÖNCE BEBEĞİMİZİN İHTİYAÇLARI GİDERİLİR. Bebek beslenir, altı temizlenir, gazı varsa çıkarılır. Ardından duyusal beslenme ihtiyacının giderilmesi önerilir.
#5 Uyku Hijyeni
Uyku ritminin olgunlaşması için gece nasıl geçerse geçsin her gün aynı saatte kalkmak, yeterli gün ışığına maruz bırakmak, bebekle birlikte keyifli vakit geçirmek, gündüz kestirmelerini sadece uyku basıncını azaltacak kadar yapmak önerilir. Minik adımlarla bebeğin mesajlarına duyarlı bakım önerileri esnek bir şekilde denenmelidir. Bebeğin uyku sorununda annenin algısı önemli olduğundan anneyle bilinçli farkındalık, fiziksel gevşeme etkinlikleri, ebeveynlik değerleri konusunda çalışılır.
Özellikle okul öncesi çocuklarda yapılan çalışmalarda, düzenli uyku saati, düzenli uyku rutini, uyarıcı faaliyetlerden kaçınmayı kapsayan sağlıklı uyku hijyeni uygulamalarının uykuya dalma süresini kısalttığı, gece uyanmalarını azalttığı, uykuya gitmeyi reddetme davranışını azalttığı ve gece uyku süresini uzattığı bildirilmektedir.
Uyku vakti direncinin iki hafta boyunca banyo, losyon sürülmesi, sarılma, ninni söyleme gibi sakin faaliyetleri içeren düzenli uyku vakti rutininin uyku süresini uzattığı, daha az sıklıkla gece yatağından çıkıp annelerine seslendikleri ve ailenin ifadesine göre uyku sorununun daha az görüldüğü bildirilmiştir. Çocuğun uykuya geçişi için yaklaşık 20-30 dakikalık keyifli bir hazırlanma süresi verilmelidir. Bu rutinin şema haline getirilmesi, çocuğun anlamasını kolaylaştırabilir. Banyo, pijamaların giyilmesi, tuvalete gidilmesi, dişlerin fırçalanması, kitap okunması, sakin gevşeme egzersizleri ve masaj uygulanabilecek uyku rutininin bir parçası olabilir.
