Tüp bebek işleminin aşamaları

YUMURTALIKLARIN UYARILMASI:

Kadınlar genellikle her ay bir yumurta oluştururlar. Tüp bebek tedavisinde ise istenen çok sayıda yumurta elde etmektir. Bu amaçla yumurta geliştirici ilaçlar tedavide kullanılır. Bu ilaçların bir kısmı cilt altına uygulanırken bir kısmı da kas içine uygulanır. Bu ilaçlar +4º C de buzdolabının yumurta saklama kısmında saklanmalıdır. İlaçların tedavi süresince mümkün olduğunca aynı saatlerde yapılmasına dikkat etmek gereklidir. Bu ilaçların uzun dönemde önemli bir yan etkileri şu an için bulunmamaktadır. Ancak tedavi sırasında kontrolsuz uygulamalarda şişme sendromu denilen istenmeyen durumlarla karşılaşılabilir.

 Tüp bebektedavisinin kaç gün süreceği kişilere uygulanan yöntem ve aşamalara göre değişkenlik gösterir. Hangi protokolün ve ilaçların uygulanacağına kadının yaşı, kilosu, ultrason ve hormon sonuçlarına göre yumurtalık kapasitesine bakılarak karar verilir.

Tedavi protokolü ilaç tedavi programına verilen isimdir. Pekçok protokol olmakla beraber ensık uzun ve kısa protokoller kullanılır.Her ikisinde de hasta kendi kendine göbekten cilt altınaveya kalçadan kas içine yumurtlama arttırıcı ilaçlar uygular.

Uzun protokol daha çok normal cevaplı, yumurtalık kapasitesi iyi olan hastalarda tercih edilir. Tedaviye adetin 21.günü başlanır, ortalama 10 gün yumurta gelişimini baskılamak için ilaç verilir. Adetin 3.günü yumurta geliştirici ilaçlar başlanır. Yumurta çatlatma iğnesi zamanına kadar iki ilaç beraber kullanılır.

Kısa protokol hemen her hasta grubunda kullanılabilir. Ancak yumurtalık kapasitesi düşük olan, kötü yanıtlı hastalar veya aşırı cevap verme olasılığı olan(polikistik over hastaları gibi) hastalarda özellikle tercih edilir.Genel olarak 10 ila 15 gün arasında tedavi tamamlandığı için çoğu doktor ve hasta tarafından tercih edilir.Ayrıca, yumurta gelişimi için ilaç daha az dozda kullanılır,şişme sendromu daha az görülür ve tedavi sonrası hipofiz bezi kısa sürede eski durumuna döner.Kısa protokolde adetin 2-3. günü yumurtaların uyarılması için iğneler başlanır. Folliküller ( gelişen yumurta ) belli bir boyuta geldiğinde veya hormon içeren ilacın 6. Günü  folliküllerin erken çatlamasına karşı korucu yine göbekten yapılan diğer bir ilaç eklenir. Folliküller belli bir büyüklüğe ulaştığında da çatlatma iğnesi yapılır.

Doğal siklus protokolü:

Genellikle yüksek dozda yumurtalık uyarıcı ilaçlar verilmesine rağmen 1-2 adetten fazla yumurta elde edilemeyen düşük yumurtalık kapasiteli kadınlarda tercih edilir.Böylece yüksek ilaç maliyetinden ve yüksek doz ilaç kullanımının yan etkilerinden korunmuş olunur. Diğer protokollerde olduğu gibi adetin 2-3.günlerinde kan hormon değerleri ve ultrasona bakılır.En büyük follikül 13-14 mm olunca çatlamama iğnesi ve düşük doz yumurta geliştirici ilaca başlanır.Yumurta çatlatma gününe kadar bu şekilde devam edilir.

Tüp bebektedavi süresince hangi protokol olursa olsun, hastanın belli aralıklarla ultrasonografi ve estradiol ve progesteron hormonu bakılarak yakın takibi yapılır. Folliküllerden en az 3 adet 17-18 mm’ye ulaşınca yumurta çatlatma iğnesi yapılır.İğnenin yapılışından yaklaşık 34-36 saat sonra da yumurta toplama işlemine başlanır. İşlemin hassasiyeti açısından iğnenin zamanında yapılması çok önemlidir.

YUMURTALARIN TOPLANMASI(OPU):

žSabah aç karnına kabul edilen hasta, ameliyathane şartlarında uyutulur ve yaklaşık 20-30 dakika arasında süren yumurta toplama işlemi yapılır.

ž Hasta uyutularak işlem yapıldığı için “AĞRISIZDIR”.

žYumurtalara, ultrason yardımıyla, vajinal yoldan ulaşılmaktadır. Yumurtaları dışarı vakum eşliğinde emen küçük bir iğne kullanılmakta ve iğnenin doğru yere yöneltilmesi için ultrasondan yararlanılmaktadır.

žToplanan yumurtalar aynı anda laboratuara iletilir.

žLaboratuarda toplanan yumurtalar eşzamanlı olarak embryolog tarafından temizlenir. Daha sonra kültür sıvısının içine bırakılarakinkübatör denilen özel sıcaklıktaki dolaplara konur.

žYumurta sayısı değişkendir, ideali hasta başına 10-12 olabilse de, sayı aralığı 1-40 arasında da olabilmektedir.

žHiç yumurta toplanamaması durumu çok nadir görülebilir.

žTedavi sırasında veya sonrasında hastanın ağrısı olursa doktorun uygun göreceği analjezikler verilebilir.

žHasta işlemden birkaç saat sonra evine gidebilir.24 saat kadar evinde istirahat etmesi önerilir.

YUMURTALARIN DÖLLENMESİ:

Anne adayından yumurtaların toplandığı gün, baba adayından da sperm örneği alınır. Yumurta toplama gününden önce -4 günlük cinsel perhiz tercih edilir. Spermler baba adayından(spermi olan ve vermede sorun yaşamayan erkeklerde) özel odalarda masturbasyon yoluyla alınır. Eğer sperm vermede sorun olduğu biliniyorsa veya menide sperm yok ama testislerde mevcutsa, hasta cerrahi olarak sperm almak için hazırlanır.

 Elde edilen yumurta hücreleri laboratuvar şartlarında, sperm hücre kalitesine bağlı olarak, klasik tüp bebek (IVF) ya da mikroenjeksiyon yöntemi ile döllenir. Sperm hücresinin yumurta hücresini döllemesiyle, anne karnında gelişen bebeğin temel taşı olan EMBRİYO oluşur.

Mikroskop altında saptanan döllenme yaklaşık 12-15 saat arasında oluşmaktadır. Ortalama döllenme oranı %70-75 olarak gerçekleşmektedir. Bazı çiftlerde daha yüksek oranda döllenme gerçekleşirken, bazı çiftlerde ise yumurta veya sperme bağlı nedenlerden dolayı hiç döllenme olmayabilir.

Embryo kalitesi embryolog tarafından mikroskop altındaki şekilsel değerlendirmeye göre yapılır. Embryo kalitesi gebelik başarısını arttıran faktörlerin en önemlilerinden biridir. Ancak embryonun 1. Kalitede olması her zaman için gebelik olacağını göstermezken,2 veya 3. Kalitede bir embryodan da gebelik gelişebilir.

Döllenme olmuşsa sonuç hastaya telefonla bildirilir ve embriyo transferinin yapılacağı zaman kararlaştırılır.

EMBRYO TRANSFERİ (ET):

Döllenmiş yumurtaların toplanmasından 2.3.4.5 veya 6 gün sonra transfer yapılabilir. Transferin yapılış zamanını embriyonun sayı ve kalitesi belirler. Çoğunlukla  3 veya 5. Gün transferi tercih edilir. Özellikle yumurtalık kapasitesi iyi olan ve yeterli sayıda iyi kalitede embryosu olan hastalarda 5.gün transferi tercih edilir. Bu olgularda embryo transferi başına gebelik oranları %70 lere kadar çıkabilir.

Tüp bebekte transfer edilen embryo sayısı arttıkça gebelik sayısıda artar.Ancak bu durumda çoğul gebelik şansı ve bunun getireceği risklerde artacağından tüm dünyada ve ülkemizde transfer edilen embryo sayısına yasal düzenlemeler getirilmiştir.35 yaş altındak kadınlarda daha önce başarısız tüp bebek denemeleri yoksa tek embryo transferi önerilirken,35 yaş üzerinde ve başarısız tüp bebek denemeleri varlığında bu sayı artar.

 Embryo transferi günü hastanın, işlemin yapılacağı merkeze idrara sıkışık olarak gelmesi istenir. Karından yapılan ultrason eşliğinde, ince plastik bir boru şeklindeki kateter yardımıyla rahim ağzından nazikçe geçilerek rahim içerisine embriyolar transfer edilir. Burada işlemin mümkün olduğunca az travma ile yapılması başarıyı arttıran önemli bir faktördür. İşlem basit ve genellikle ağrısız olduğundan, hasta yarım saatlik bir dinlenme süresinden sonra taburcu olabilir.

Hastanın bir problemi yoksa transferden birgün sonra ağır işler yapmamak kaydıyla günlük yaşamına dönebilir. Transfer için başka bir şehirden gelen çiftler işlemden bir gün sonra seyahat edebilirler.

Yaklaşık olarak iki hafta sonra yapılacak olan gebelik testine kadar  hastaya hormonal destek verilmektedir. Bu hormonal destek iğne, jel veya fitil şeklinde hormon ilaçları ile olmaktadır.

 En az gebelik testine kadar cinsel ilişki önerilmez. Hastaların kabız kalmaması önerilir. Transferden sonra sıcak banyo önerilmez, bir gün sonra ılık duş alınabilir.

Beklenmeyen bir ağrı, ateş, bulantı, kusma gibi durumlar söz konusu olursa hemen doktora haber verilmelidir.

Embryo transferinden 12 gün sonra hastaya kanda gebelik testi yapılır. Test pozitif ise iki gün sonra artışı görmek için tekrarlanır. Gebelik testi pozitif olan hastanın test tarihinden 10 gün sonrasında gebelik kesesini görmek için ultrasonu yapılır.