Öksürük, hem tıbbı hem de sosyal önemi olan bir sorun ve önemli bir semptomdur. Poliklinik başvurularının, sağlık harcamalarının ve birçok hastalığın belirtisi olarak karşımıza çıkar. Öksürük, basit bir viral enfeksiyonun belirtisi olabileceği gibi, ciddi bir hastalığın veya yaşamı tehdit eden klinik bir durumun habercisi de olabilir.
Öksürük büyük hava yollarını yabancı maddelerden ve aşırı sekresyondan temizleyen önemli ve kuvvetli bir reflekstir. Öksürük fonksiyonu solunum sistemini aspirasyondan (akciğere boğazdan istenmeyen sekresyon, partikül, madde vs kaçması) korur. Öksürük aşırı olduğunda bu fonksiyonunu yerine getiremez, aksırık ve hıçkırık gibi tamamen istemsiz değildir, hem istemli hem de istemsiz olarak kontrol edilir. Yaşlı kişilerde, yenidoğanlarda, akciğer nakli yapılanlarda, felci veya nörolojik hastalığı olanlarda öksürük reflexi baskılanabilir.
Öksürük akut, subakut ve kronik öksürük olarak tanımlanır. Akut öksürük 3 haftadan kısa süreli, subakut 3-8 haftadır süren, 2 aydan uzun süredir olan öksürük ise kronik öksürük olarak tanımlanır. Akut öksürüğün nedeni genellikle soğuk algınlığıdır ve buna 200'e yakın virus neden olur. Fakat unutulmamalıdırki ani başlayan öksürük zatüre (pnömoni), kalp yetmezliği, akciğer embolisi, astım, akciğerde sıvı toplanması, akciğerin sönmesi gibi birçok hayıtı tehdit eden hastalığın belirtisi olabilir.
Sekiz haftadan uzun süren öksürüğün nedenleri toplumlara, kişiye, altta yatan hastalıklara ve mesleki ve çevresel maruziyetlere göre çok farklılıklar gösterir. En sık nedenlerden biri sigaradır, fakat öksürüğü olan sigara içiciler bu durumu genellikle sigaraya bağlayıp önemsemezler. Sigara içen bir kişide öksürük kronik obstrüktif akciğer hastalığının (KOAH) bir belirtiside olabilir. Öksürük normal ve sağlıklı bir kişide olmaması gereken bir semptomdur.
Sigara içmeyen kişilerde yine kronik öksürüğün nedeni basit bir üst solunum yolu enfeksiyonunu takiben oluşan öksürük olabileceği gibi, astım, eozinofilik bronşit, postnazal akıntı sendromu veya gastroözafagial reflüye bağlı olabilir. Öksürüğün önemli bir nedenide anjiotensin konverting enzim inhibitörlerinin kullanımıdır. Fakat her zaman bu durumu ilaca bağlamamak, ilacı iyi bir öksürük araştırması yaptıktan sonra değiştirmek daha doğru bir yaklaşım olacaktır.
Öksürük semptomu ciddiye alınmalı ve hekime başvurulmalıdır, ayrıntılı anamnez, fizik muayene, akciğer filmi ve solunum fonksiyon testi, allerji testleri bu hastalarda tanı koymak için ilk başvurulan yöntemlerdir. Akut öksürük ciddi bir durumun habercisi olabilir ve erken tanı ve tedavi önem taşır. Kronik öksürükte daha ileri testler ve multidisipliner yaklaşım gerekebilir.
Öksürük yaşamı olumsuz etkiler, yaşam kalitesini bozar, kişinin sosyal yaşantısını olumsuz etkiler. Öksürük fıtığa, göz içi kanamalara, yaşlı hastalarda kaburga kırıklarına neden olabilir. Beyin oksijensiz kalır, ani bayılmalara, şuur kayıplarına neden olur. Hastanın uyku düzenini bozar, dinlenme ve iyileşme sürecini olumsuz etkiler.
Öksürükte ayrıntılı anamnez,muayene ve gereken testler yapıldıktan sonra nedene ve altta yatan hastalığa göre tedavi yaklaşımları önerilir.
Doç. Dr Arzu Ertürk
Göğüs Hastalıkları
