Yutma bozukluğu, nörolojik hastalığı olan kişilerde sık rastlanan bir durumdur. Santral ve periferal sinir sistemindeki lezyonların yanı sıra kas ve nöromusküler kavşağı etkileyen hastalıklarda da sıkça karşımıza çıkmaktadır. Nörojenik yutma bozukluğu çoğunlukla tekrarlayan akciğer enfeksiyonları, beslenme bozuklukları, kilo kayıpları gibi ciddi komplikasyonlar ile sonuçlanabilmektedir. Yutma bozukluğu, erken belirlendiği ve etkili tedavi edildiği takdirde bu komplikasyonlar engellenebilmektedir.
Nörolojik bozukluğu olan hastalarda yutma güçlüklerinde payı olan birçok faktör bulunmaktadır. Oral kas zayıflıkları, dil hareketlerinde yetersizlik, bolus oluşturmada yetersizlik, yutma refleksinde gecikme gibi birçok faktör sayılabilir.
Nörojenik yutma bozukluklarının değerlendirilmesinde amaç; var olan bozukluğu saptamak, bozukluğun sebeplerini belirlemek ve uygun terapatik yaklaşımları planlamaktır.
Yutma bozukluklarının değerlendirilmesinde birçok klinik değerlendirme ve görüntüleme yöntemi kullanılmaktadır. Klinik gözlem ve yatakbaşı değerlendirmelerin dışında en çok uygulanan yöntemler videofloroskopik ve videoendoskopik yutma çalışmalarıdır. Klinik değerlendirme hastanın mevcut problemi hakkında genel bilgi elde etmemizi sağlamaktadır. Hasta gözlemi, hikaye alınması, fiziksel değerlendirme ve yaşam kalitesi gibi değerlendirmeleri içermektedir. Aletsel yutma değerlendirmeleri; hastalarda fizyolojik ve anatomik olarak yutma fonksiyonunun değerlendirilmesine olanak sağlayan tekniklerdir.
Yutma bozukluklarının tedavisinde amaç; tekrarlayan akciğer enfeksiyonlarını engellemek ve yeterli besin ve sıvı alımını sağlamaktır. Oral beslenmenin devam ettirilmesi hasta ve aile için sosyal ve psikolojik yönden çok önemlidir. Nörojenik bozukluğu olan hastaların bazen oral alımını kısıtlamaya sebep olabilecek bir yutma bozukluğu olmasa dahi yorgunluk ve kognitif sebeplerle de oral alım kısıtlanabilir. Yutma rehabilitasyon planı yapılan yutma değerlendirmesi sonucunda saptanan bozukluklara yönelik olmalıdır. Yutma bozukluğuna yönelik yapılan egzersiz eğitimlerinin amacı; gerekli bölge ile ilgili hareket açıklığını sağlamak ve kas eğitimi yolu ile kuvvetlendirme sağlamaktır.
Nörojenik yutma bozukluklarına yaklaşımda rehabilitasyon planı, saptanan bozukluklara yönelik olarak birçok yöntemin tek başına veya birlikte uygulanmasını içermektedir. Bu kapsamda; nörolog, fizyoterapist, dil konuşma terapisti, gastroenterolog, göğüs hastalıkları uzmanı, hemşire, diyetisyen ve aile katılımını içeren multidisipliner ekip yaklaşımı çok önemlidir. Terapinin yanı sıra hasta ve aile eğitimi mutlaka yapılmalıdır. Çünkü dikkat edilmesi gereken noktaların atlanılması yapılacak olan terapinin başarısını da azaltacaktır. Yutma rehabilitasyonunun yanı sıra hastalarda ağız hijyeninin sağlanması ve devam ettirilmesi, beslenme pozisyonunun ayarlanması, beslenme esnasında dikkat dağıtacak çevresel etmenlerin en aza indirilmesi ve yorgunluğa dikkat edilmesi önemli noktalar arasındadır.
