Beyni ve omuriliği tutan otoimmün (özbağışıklık) bir hastalıktır. Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlere bağlı olarak geliştiğine inanılmaktadır. Merkezi sinir sisteminin enflamasyonu ile nitelenip, miyelinsizleşme ile ilerlemektedir. Bağışıklık sisteminin, miyelin hücrelerini yabancı olarak algılaması ve yok etmeye çalışması ile vücudun kendi kendine zarar vermesi sonucu gelişir. Miyelin hasarı beyniniz, omuriliğiniz ve vücudunuzun diğer kısımları arasındaki iletişimi etkileyebiir. Bu durum sinirlerin kendisinde geri dönüşü olmayacak hasara neden olabilir.
Belirtileri etkilenen sinirlere ve hasarın boyutuna bağlı olarak oldukça değişkenlik gösterir. Şiddetli multipl skleroz hastaları yürüme ve net konuşma yetilerini kaybedebilirler. Multipl skleroz hastalığın başında teşhiş edilmesi zor bir hastalıktır çünkü genellikle belirtileri gelip geçici olup, hastalığın düzeyine göre iz bırakabilir ya da bırakmadan ortadan kaybolabilirler.
Hastalığın ilerlemesi alevlenmeler ve iyileşmeler biçimindedir. Yine hastalığın düzeyine göre bu döngü süreleri değişiklik gösterir.
astalığın etkilediği kişiler çoğunlukla 20-40 yaş arası erişkinlerdir. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklere oranla iki katıdır. Genetik yatkınlık ve yetişkin çağlarda alınan virüslerin neden olabileceği MS hastalığına entelektüel, çalışan kadınların yakalanma oranın daha fazla olduğu görülmektedir. Hastalığın coğrafyası da, ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe genişler. Daha çok Kuzey Avrupa'da yaygındır.
Belirtiler:
Ataksi: Kasların birbiriyle ilişkisiz çalışması sonucu istemli hareketlerin düzensiz seyretmesi hali, vücut hareketlerinde düzensizlik.
Kaslarda güçsüzlük
Babinski Bulgusu: Ayak tabanı bir cisimle çizildiğinde baş parmakların yukarıya doğru açılması.
Bulanık yada çift görme, nistagmus.
Klonus: Belirli bir kas veya kas grubunda birbiri ardına meydana gelen istemsiz kasılme ve gevşeme durumu.
Beceriksizlik
Dizartri: Konuşma bozukluğu
Yutmada zorluk
Duygu durum bozukluğu
Depresyon
Aşırı yorgunluk
Elde sinirlerdeki harabiyete bağlı kasların işlev yapamama hali ile karakterize paralizi (felç) durumu.
Hemiparezi: Vucudun tek tarafını tutan felç durumu.
Hiperaktif derin tendon refleksleri
Parestezi: His kaybı, uyuşma ve karıncalanma
Sık idrara çıkma ve idrar kaçırma (inkontinans)
Erkeklerde iktidarsızlık
Koordinasyon bozukluğu
Monoparezi: Sadece bir kolu veya bir bacağı tutan felç
Denge bozukluğu, baş dönmesi.
Bu belirti ve bulgular, hastalığın düzeyine göre birkaç hafta ile aylar, hatta yıllar noyunca devam eder ve her atakta farklılık gösterebilir. MS'in özelliği (multip) olduğundan genellikle birkaçı bir arada bulunabilir.
Ataklar sonucu harabiyete uğrayan ve bozulan sinir yapısı zamanla vücut tarafından tamir edilebilir. Ataklar aynı sinirde tekrar tekrar gerçekleşirse, vücudun tahrip olan bölgeyi düzeltmeye zamanı olmayabilir. Bu durumlarda düzenli ve gerekli tedavi koşulları sağlanmadığı takdirde MS birçok sakatlık ve fonksiyon kaybına neden olabilmektedir.
MS hastalarının çalışmasında her hangi bir engel bulunmamaktadır. Fonksiyonel kayba göre fiziksel güç isteyen ve vardiyalı işlerde çalışmamak gerekmektedir. Bunun yanıda;
Aşırı yorgunluktan kaçınmak
Sağlıklı beslenmek
Günlük yürüyüş ve egzersizler yapmak
Özellikler kış aylarında görülebilen ağır enfeksiyonlara karşı dikkatli olmak
Aşırı sıcaklardan kaçınmak
Hamam, sauna gibi sıcak ortamlar yerine serin suda banyo almak dikkat edilecek hususlar arasındadır.
MS Rehabilitasyonu:
MS rehabilitasyonu diğer nörolojik hastalıklardan (stroke, spinal kord yaralanması vb.) biraz farklı özellikler taşımaktadır. MS rehabilitasyonu hastalığın değişken semptomlarına göre şekillenen dinamik bir süreçtir, hastalığın her aşamasında (bozukluk, özürlülük ve engellilik) merkezine hastayı alan ve onun aktif olarak katılımını gerektiren multidisipliner ve kapsamlı bir yaklaşım gerektirir. Hastanın hastalık hakkında iyi bilgilendirilmesi, kısa ve uzun vadeli rehabilitasyon uygulamalarının seçiminde karar sürecine aktif olarak katılması gerekmektedir. Bu şekilde kişinin hastalığını kabullenmesi ve hastalığın fiziksel, psikolojik ve sosyal sonuçlarıyla başa çıkması daha kolay olacaktır. MS’li hasta için rehabilitasyon sınırlı bir zaman dilimi için verilmemeli (sadece bir kez verilmesi veya belirli aralıklarla rehabilitasyon ünitelerine çağrılması gibi) hastanın mümkün olduğu kadar aktif yaşamasını sağlayan bir yaşam stili haline getirilmelidir. Hastada herhangi bir yeti yitimi olmasa da genel kondisyon ve fiziksel uygunluğu sağlamaya yönelik aerobik egzersizler ve bazı sportif aktiviteler (örn; yüzme, yürü- yüfl) ile aktif yaşaması sağlanabilir. Bu davranış biçimi yaşam kalitesini ve yaşamın kendisini tehdit edici komplikasyonların gelişmesini engellemede yararlıdır.
Sonuç olarak MS rehabilitasyonu sadece ağır motor bozukluğu olan kişiler için değil tüm MS’liler için hastanın durumuna uygun programların verilebildiği, süreklilik gösteren dinamik bir süreçtir. Rehabilitasyon programı hastaya özel ve amaca yönelik olarak hazırlanmalı ve gerçekçi olmalıdır.
Rehabilitasyonun Amacı:
Özürlülük ve engelliliğin giderilmesi ya da azaltılması
Hastaya maksimum fonksiyonel bağımzlık kazandırılması
Yaşam kalitesinin arttırılması
Hastanın topluma tekrar kazandırılması
