Hematüri nedir?
İdrarda kan görülmesine “hematüri” adı verilir. Gözle görülür kanama varlığında “makroskopik hematüri”, doktor tarafından istenen idrar analizinde ve sadece mikroskop altında tespit edilmesi halinde “mikroskopik hematüri” olarak adlandırılır.
İdrarda kan görülmesi tedirgin edici bir durumdur ve nedeninin tespit edilmesi gerekir. Çoğu durumda idrar yolu enfeksiyonu, idrar yolu taş hastalığı, böbrek kistleri, prostat büyümesi gibi iyi huylu hastalıklar nedeniyle ortaya çıksa da daha ciddi ve kötü huylu bir hastalığa bağlı olması da muhtemeldir.
Tedavi altta yatan hastalığa göre değişkenlik gösterir.
Nasıl bulgu verir?
İdrarda kanamanın görünür bulgusu pembe, kırmızı ya da kola renginde idrardır ve kırmızı kan hücrelerinin varlığına işaret eder. Çok küçük miktarda kan bile idrarın kırmızı görünmesine neden olur ve genellikle ağrısızdır. Eğer idrarda kan pıhtıları var ise ağrı ortaya çıkabilir. İdrara kanama genellikle başka bulgu ve şikayete neden olmaz.
Ne zaman doktora başvurmak gerekir?
İdrar renginde kanama düşündürecek bulgular var ise mutlaka doktor başvurulmalıdır!
Bazı ilaçlar, besinler ve egzersiz gibi nedenlerle de idrar rengi kırmızı olabilir. Bu durumda idrardaki renk değişikliği birkaç gün içinde kendiliğinden düzelir. Bazı kötü huylu hastalıklarda da kanama bir kaç gün içinde kendiliğinden gerileyebileceği için kırmızı ya da kanamalı idrar doğrudan ilaç, besinler ya da egzersiz gibi nedenlere bağlanmamalı, hemen doktora başvurulmalıdır.
Nedenleri nelerdir?
İdrarda görülen kan hücrelerinin sayısı 3-4 civarındadır ve bu sayı normal kabul edilir. İdrarda kanama böbrekler, üreter adı verilen idrar kanalı, mesane, prostat ve üretra adı verilen idrar kanalı gibi idrarın temas ettiği herhangi bir bölgeden kaynaklanabilir.
Nedeni yaşa göre değişkenlik göstermekle birlikte 40 yaş altında sıklıkla idrar yolu enfeksiyonları, idrar yolu taş hastalığı, ağır egzersiz, kazalar, böbrek hastalıkları ve prostat enfeksiyonları; 40 yaş üzerinde yine idrar yolu enfeksiyonları ön planda olmakla birlikte erkeklerde iyi huylu prostat büyümesi ve prostat kanseri, hem kadın hem erkekte böbrek ve mesane kanseri sıklığı artmaya başlar.
• İdrar yolu enfeksiyonları: Bakterilerin idrar kesesi ve böbreklere yerleşip çoğalması sonucu ortaya çıkan enfeksiyonlardır. Sistit adı verilen mesane enfeksiyonunda idrarda kanamaya ek olarak acil idrar yapma isteği, idrar yaparken ağrı ve yanma hissi ve kötü kokulu idrar şikayetleri de eşlik eder. Böbrek enfeksiyonu varlığında bu şikayetlere ek olarak yüksek ateş ve yan ağrısı ortaya çıkar. Prostat enfeksiyonlarında ise idrar yapma güçlüğü, sık sık idrara çıkma gibi prostat büyümesinde ortaya çıkan şikayetlere benzer şikayetler görülür.
• İdrar yolları taş hastalığı: İdrarda bulunan minerallerin bir araya gelerek büyümesi ve taş haline gelmesi ile ortaya çıkar. Taşlar genellikle üreter adı verilen idrar kanalında tıkanıklığa neden olmadıkça ağrısızdırlar ve bulgu vermezler. Taşla birlikte ortaya çıkan şiddetli ağrı ve çoğunlukla idrarda gözle görülür kanama gibi şikayetler görülür.
• Prostat büyümesi: İdrar kesesinin hemen altında bulunan ve üretra adı verilen idrar kanalının etrafını saran prostat bezi büyümesi sıklıkla 40 yaş üzeri erkeklerde ortaya çıkar ve idrarda kanamaya neden olabilir.
• Böbrek hastalıkları: Böbreğin filtre sisteminde meydana gelen ve nefrit adı verilen hastalıklarda da idrarda kanama ortaya çıkar.
• Kanser: İdrarda kanama varlığında en çok endişe edilen hastalıklar kanser hastalıklarıdır. Böbrek, mesane ve prostat kanseri varlığında idrarda kanama ortaya çıkar. Tüm bu kanserlerin ortak noktası ise sigaradır. İdrarda ağrıya neden olmayan pıhtılı kanama mesane kanserinin habercisi olabilir ve acil olarak değerlendirilmelidir. Böbrek ve prostat kanserleri ise ancak ileri evrelerde idrarda kanamaya neden olurlar.
• Kalıtımsal hastalıklar: Orak hücreli anemi ve Alport sendromu gibi kalıtımsal hastalıklarda idrarda kanama görülür.
• Böbrek yaralanmaları: Kaza ve darbe sonucu ortaya çıkan böbrek yaralanmalarında idrarda kanama görülür.
• İlaçlar: Bazı kanser ilaçları (Siklofosfamit), penisilin, kan sulandırıcı ilaçlar idrarda kanamaya neden olabilirler.
• Ağır egzersiz: Oldukça nadir görülmekle birlikte ağır egzersizin neden idrar kanama yaptığı net değildir. Yoğun egzersiz sonrası her sporcu da görülmekle birlikte en sık uzun mesafe koşanlarda ortaya çıkar.
Nasıl teşhis edilir?
İdrarda kanamanın nedeni tespit edebilmek için öncelikle doktor muayenesi yapılmalı ve hasta idrar, kan ve radyolojik testler ile değerlendirilmelidir.
• Fizik muayene
• İdrar analizi
• İdrar kültürü
• Kan analizi
• Ultrasonografi (USG)
• Bilgisayarlı Tomografi (CT)
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)
Muayene ve tetkikler neticesinde kanamanın nedeni tespit edilemez ise endoskopik inceleme yapılmalıdır. Bu amaçla basit bir anestezi uygulanır, özel kameralı bir cihazlar kullanılarak idrar kanalından girilir ve idrar kesesi, üreter adı verilen idrar kanalı ve böbrek toplayıcı sistemi değerlendirilebilir, gerekli görülür ise patolojik inceleme amacıyla doku örneği alınabilir.
Bazı durumlarda detaylı araştırmalara rağmen neden bulunamaz ve düzenli aralıklarla takip edilmesi önerilir.
Nasıl tedavi edilir?
İdrarda kanamanın özel bir tedavisi yoktur, altta yatan nedene göre tedavi uygulanır. İdrar yolu enfeksiyonlarında antibiyotik tedavisi, iyi huylu prostat büyümesinde ilaç tedavileri ile prostat boyutunun küçültülmesi ya da cerrahi müdahale, idrar yolu taş hastalığında şok dalga tedavisi ya da cerrahi müdahale, mesane tümörü varlığında cerrahi müdahale ile tedavi uygulanır.
