19. yüzyılda yaşayan ömrünü savaşlarda ve laboratuvarda harcayan Fransız asıllı hekim, Paris'te tıp eğitimini tamamladıktan sonra Hôpital de la Pitié üniversite hastanesinde Dr. Francis Rathery ile çalışmalar yaparak diyabet konusunda deneyimler kazandı. Dr. Jean Sterne Bulaşıcı hastalıklar, Kardiyoloji, Psikiyatri ve Nöroloji alanlarında uzmanlaştı.
İkinci dünya savaşı sırasında bir taburun doktoruydu; esir alındı, müzisyen olarak çalıştığı Fas'a kaçtı ve daha sonra Fransa'nın büyük şehirlerinden biri olan Toulouse'un kurtuluşuna yardım etmek için Fransa'ya geri döndü. 1956'da, tekrardan Fas'a döndüğünde çalışmalarını sürdürdüğü ilaç ünitesini Kazablanka'daki bir hastaneye taşıdıktan sonra, Paris Suresnes'teki Aron Laboratuarları'nda görev aldı. Burada Dr. Denise Duval ile guanidin türevlerini araştırdı. Dr. Jean Sterne bugün tüm dünyada kabul görmüş metformin ilacının insanlığa sunulması anlamında çalışmalar başlatan ilk hekimlerden biridir.
Metformin, 1918'de kan şekerini düşürdüğü bilimsel olarak gösterilen guanidin açısından zengin olduğu bilinen Galega officinalis adlı geleneksel bir bitkisel ilaçtan türetilmiştir. Galega oficinalis Avrupa'da Keçinin rue, Fransız leylak, İtalyan fitch, İspanyol korunga veya profesör otu olarak bilinir. Bu bitki Ortaçağ Avrupa'sında geleneksel bir ilaç olarak kullanılırdı. O dönemlerde ateş ve salgın hastalıklar, solucan tedavisi ve epilepsi tedavisinde etkili olduğu düşünülerek yüzlerce yıl kullanıldı. Metforminin insülin direncine karşı koyması, kilo artışını engellemesi hatta bazı hastalarda kiloyu azaltması nedeniyle hekimlerin ilgisini çekmiştir.
Metformin günümüzde yapılan laboratuvar incelemeleri sonucunda glikozun karaciğerden salımını azalttığı, kas ve karaciğere glikozun alımını attırdığı, karaciğerde glikoz oluşumunu engelleği ve bunların sonucunda insülin direncini anlamlı bir şekilde düzelttiği tespit edilmiştir.
Metformin, 1772 yılından DSÖ tarafından 2011 de temel ilaçlar listesine alınana kadar yaklaşık 240 yılda ilaç olmayı doktorların çabaları ile anca başara bilmiştir. 17. ve 18. yüz yıllardan günümüze dek kullanılan Galega oficinalis geçen 200 yılda laktik asidoz yaptığı gerekçesi ile iki kez yasaklanmış ama sonuçta tekrardan kan şekerini etkili bir düşürdüğü tescillenmiştir.
Aynen COVİD-19 salgınında olduğu gibi ikinci dünya savaşından sonra ciddi ölümcül influenza ve sıtma salgınları nedeniyle yapılan ilaç çalışmaları sırasında metformin anti-infuenza etkisinin yanında kan şekerini de düşürdüğü görülmüş ve 1949 yılında Filipinler'de influenza tedavisi için kullanılırken hastalar üzerinde de bu etkisi teyit edilmiştir.
Metformin son 50 yılda yapılan sayısız çalışma sayesinde ilaç etkinliğini iyice perçimlemiş ve 1998 yılında ingiltere'de yapılan geniş çaplı UKPDS çalışmasında da kardiyovasküler hastalıklara bağlı ölümlerde ciddi azalmaya neden olduğu tespit edilmiş ve hekimlerin güvenini kazanmıştır.
Metformin bugün tüm dünyada en sık reçete edilen ilk on ilaçtan biridir. Tip 2 Diyabet tanısı almış her bireyde ilk tedavi seçeneği olarak raporlanmıştır. Hali hazırda insülinden sonra kan şekerini anlamlı bir düzeyde düşüren en iyi ilaçtır.
Bugün dünyada metformin kadar üzerinde bilimsel çalışma yapılamayan fitoterapi düzeyinde halen kullanılmaya devam eden bir çok yöresel bitkisel ürün bulunmaktadır. Bunların bir kısmının önündeki engeller çeşitli olarak sıralanabilir. Metformin gibi uzun süre çalışmaların yapıldığı bir bitki de bile ilaç olabilme serüveni 200 yılda anca tamamlanmıştır.
1996 yılında 87 yaşında iken son röportajında Dr. Jean Sterne, ''Hayatıma geri döndüğümde, kesinlikle dünyada bir amaca hizmet ettiğimi söyleyebilirim'' demiştir. Covid 19 salgını nedeniyle bilimsel araştırmaların aşı ve ilaç çalışmalarının önem kazandığı günümüzde ömrünü insan sağlığına adamış hekimleri ihtiyaç halinde değil her daim hatırlamalıyız.
Her gün onlarca diyabet hastasını polikliniklerde takip eden ve metforminin olumlu etkisini hastalar üzerinde gören biz hekimler buna şahidiz ve kendisini şükranla yad ediyoruz.
