Çağımızda, çocuklarda görülen gelişim bozukluklarının en önde gelenlerinden biri olarak Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB) görülmektedir. Bu hastalığın farkındalığı gün geçtikçe artmaktadır. Özellikle ebeveynlerin ve öğretmenlerin bilinçli yaklaşımları sayesinde semptomların erken fark edilmesi hastalığın erken teşhisi için çok önemli bir rol oynamaktadır. Özellikle çocukluk çağında en sık görülen gelişimsel bozukluklardan biridir. DEHB; aşırı hareketlilik/ dürtüsellik ve dikkatsizlik ile tanımlanır.
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU NE SIKLIKLA GÖRÜLÜR?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) çocukluk çağında çok sık rastlanan hastalıklardan biridir. Bu hastalığın yaygınlığı %8 ile %12 olarak bilinmektedir. Dehb’nun sinyalleri 7 yaşından önce başlar ve semptomları en sık 7 ile 12 yaş arasında görülür. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu birlikte görülebildiği gibi ayrı ayrı da görülebilir. Dikkat eksikliği olan bir çocuk ya da ergen hiperaktif olmayabilir ancak hiperaktif olan bir çocukta dikkat eksikliği olması muhtemeldir. Bunlara ek olarak hiperaktivite cinsiyete göre farklılık gösterebilir; kızlarda ki hiperaktivite erkeklere göre daha sözel eğilimli olabilir.
DEHB BELİRTİLERİ
Odaklanma ve dikkatlerini bir noktada toplamada sorun yaşarlar.
En küçük bir dış uyaranda dikkatleri dağılabilir.
Dalgın ve dağınık olurlar.
Sürekli dikkatsizce basit hatalar yaparlar.
Dikkat sürdürmesi gereken eylemlerden kaçınırlar.
Aşırı isteksizdirler.
Yönergeleri takip etmez ve verilen bir görevi sonlandırmada güçlük çekerler ve çabuk sıkılırlar.
Sabırsızdırlar, sıralarını beklemekte güçlük yaşarlar ve orantısız tepkileri mevcuttur.
Çevrelerindekine zarar vermekten kaçınmazlar.
Kurallara uymakta sorun yaşarlar.
Unutkandırlar.
Bire bir iletişim halindeyken karşısındakini dinlemiyormuş gibi davranırlar ve karşısındakinin sözünü keserler.
Elleri ve ayakları sürekli hareket eder ve oturdukları yerde kıpırdamadan duramazlar.
Sınıfta veya kalkmaması gereken yerlerde oturmayıp yerlerinden kalkarlar.
Çok konuşurlar ve sürekli hareket halindedirler.
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞUNUN NEDENLERİ
DEHB’in neden ortaya çıktığı net bir şekilde bilinmemekle birlikte genetik ve çevresel etkenlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Beyin anormalliklerinin ve genetik faktörün dehb’na sebep olduğuna inanılır. Yapılan çalışmalarda genetiğin %60 ile %94 arasında etkili olduğu tahmin edilmektedir. Genetik faktörün yanı sıra diğer etkenlerde oldukça önemlidir. Bu diğer etkenler; hamilelikte sigara veya alkol kullanımı, travma sonrası, doğum ya da doğum sonrasında gerçekleşen komplikasyonlar sonucunda beyinde ortaya çıkan bozukluklar, beyinde bulunan ve birçok işlevi olan dopamin hormonunun eksikliği olarak sıralanabilir. Ek olarak beyinin prefrontal korteksinin işleyişine bağlı olarak da DEHB semptomlarının gözlemlenebileceği düşünülmektedir. Prefrontal korteksin görevleri neden sonuç ilişkisi kurma, plan yapma, karar verme mekanizmasını sağlama olduğundan DEHB semptomları ile bir ilişkisi olduğu düşünülmektedir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞUNUN TEŞHİSİ NASIL YAPILMAKTADIR?
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun tanısı yapılan bazı testler, alınan anamnez ve klinik gözlem ile konulmaktır. Tanı konulurken alanda kullanılan mesleki el kitabındaki kriterler göz önüne alınarak yapılmaktadır. Buna ek olarak eğer çocuk okula gidiyor ise okuldan alınan bilgilerde oldukça önem arz etmektedir. Kriterler göz önüne alınırken bu kriterlerin en az iki ortamda var olması gerekmektedir. Örneğin; çocuğun hareketliliğinin hem evde hem de okulda var olması gerekmektedir.
DEHB TEDAVİ EDİLMEZSE NE OLUR?
Çocukluk çağında DEHB tanısı almış kişilerin semptomları %50 ile %80 arasında ergenlikte de devam ettiği öngörülüyor. DEHB olan çocukların ya da bireylerin saldırganlık davranışlarının olduğu, suça meyilli oldukları düşünülmektedir. Doğuracağı sonuçları düşünmeden eyleme geçtikleri için birçok olumsuz durumla karşılaşmaları muhtemeldir. Aynı zamanda okul çağındaki çocuğun okul başarısını olumsuz etkilemesi kaçınılmazdır. Dikkat eksikliği buzdağının görünmeyen yüzüdür; bazı rahatsızlıklara öncülük ettiği düşünülmektedir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞUNUN TEDAVİSİ
Dikkat eksikliğinin boyutu tedavinin gidişatını belirleyici unsurlardandır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olan bireyin/çocuğun ailesine, varsa öğretmenine hastalık hakkında bilgi verilip, destekte bulunulmalıdır. İlaç tedavisinin yanı sıra bireysel terapi, anne baba eğitimi, aile terapisi ve grup terapisi oldukça etkilidir.
