Demans ve halk dilinde bunama, kısaca, entelektüel fonksiyonların günlük yaşam aktivitesini bozacak oranda kaybı olarak tanımlanabilir. Demans, Yunanca’da De-mense zihnin yok olması anlamında kullanılır. Zaman içinde zihnin ve bilişsel işlevlerin kaybolması, bozulması anlamında kullanılan bir kelimedir. Demans tek bir hastalık ismi olmayıp, bellek ve benzeri zihinsel yeteneklerin bozukluğu ile giden hastalıkların hepsine verilen genel isimdir.
Çocukluk çağında görülen bilişsel yıkım tabloları bir yana bırakılacak olursa, erişkinde bunama genellikle ileri yaş grubunda ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu özelliği nedeniyle, yıllarca, ileri yaş grubunda bulunan bir kişide görülen bilişsel aktivitedeki yavaşlama ve entelektüel yıkım beynin fizyolojik yaşlanma sürecine (senilite) bağlanmıştır. Oysa, klinik gözlemler ve onları destekleyen incelemeler, bunamanın fizyolojik bir yaşlanma sürecinden farklı olduğunu ortaya koymuştur. Nitekim, yakın çevremizde yaşı seksen veya doksanı aşmış, fakat normal bilişsel aktivitelerini koruyan kişilerin varlığı tek başına yaşlanmanın bunama nedeni olmadığını destekleyen bir gözlemdir.
Gerçekte, bunama birbirinden farklı patolojik süreçler sonucu ortaya çıkan bir klinik tablodur. Bir bakıma, epilepside olduğu gibi, bunama terimi yalnızca klinik bir görünümü tanımlar. Bununla birlikte, değişik etyolojik nedenlere bağlı bunamaların görülüş sıklığı arasında büyük farklar vardır. Günümüzde insan ömrünün uzaması sonucu yaşlı popülasyon oranında belirgin bir yükselme olmuş, bunamalı hasta sayısı da buna paralel bir artı göstermiştir. Bu durum, bunama konusundaki çalışmaları hızlandırmış ve nöropatolojik araştırmalar yeni bir gerçeği ortaya çıkarmıştır. Yaşları altmış beşin üstünde, bunaması olan ve olmayan kişilerin beyni histopatolojik olarak incelendiğinde bunamalı hastaların %50’sinde 1907 yılında ayrı bir klinik ve patolojik olarak tanımlanan Alzheimer hastalığına özgü bulgular saptanmıştır. Olguların % 15 kadarında ise bunama nedeninin damarsal bozukluklara bağlı olduğu görülmüştür. Bu tabloya vasküler demans adı verilmiştir. Otopsi olgularının % 14 ile % 25’ ini oluşturan bir grupta da Alzheimer hastalığı ve vasküler bulgular bir arada bulunmuş ve bu tablo da karma demans olarak adlandırılmıştır.
Bu oranlardan anlaşıldığı gibi, ileri yaş grubunda bunama yol açan nedenlerin yarısını Alzheimer hastalığı oluşturmaktadır. Diğer nörodejeneratif hastalıkların seyrindeki demanslar (örneğin, Lewy cisimcikli, Parkinson vb.) ile bu oran %99’a kadar çıkar. Demans nedenleri arasında yer alan toksik, metabolik, endokrin nedenlerle beyin tümörleri ve diğer nörolojik hastalıkların seyrindeki bunamalar çok küçük bir grup oluşturur.
Alzheimer hastalığı başta olmak üzere beyni etkileyen birçok hastalığın görülme sıklığında artma gözlenmektedir. Nedenlerinin tespiti, bunların ortadan kaldırılması ve yeni tedavi seçeneklerinin ortaya çıkması ile yaşlanmak daha güzel olacaktır.
