BEYİN
Endüstri ve tarım devrimi ile birlikte 2-3 kuşak önceki atalarımızın tükettiği besinler ile bizim tükettiğimiz besinlerin hem içeriği hem de tüketme şekillerimiz oldukça değişti. Günümüzdeki besinlerin eskiye göre farkları işlenmiş/rafine olmaları ve birim besin başına düşen kalori değerlerinin yüksek olmalarıdır. Bu kalorilerin en önemli kaynakları doymuş yağlar, rafine karbonhidratlar, fruktoz, şeker ve tuz dur. Yapılan araştırmalar şunu göstermiştir; batı tipi beslenme, hareket/spor eksikliği, olumsuz teknoloji kullanımının beyni olumsuz olarak pek çok yönden etkilemekte ve işlevlerinde bozulmaya yol açtığı görülmüştür. Bunların sonucunda;
- Hafıza problemleri
- Bilişsel faaliyetlerde yavaşlama
- Duygu durum değişiklikleri
- Dikkat dağınıklığı
- Nörodeneratif değişiklikler ve nörodejeneratif hastalıklara zemin hazırlama
Beyin sisi nedir?
Bunlarla birlikte Dünya 2019 yılı Kasım ayında coronavirus ile tanıştı. Ülkemizde ise ilk coronavirus Mart 2020 de görüldü. Virüs oldukça hızlı bir şekilde tüm Dünya yı esir aldı. İzolasyon ve covid aşıları ile tanışıp bu süreci atlattık. Fakat virüs geçtikten sonra bu defa da “beyin sisi (sisli beyin) ” kavramı ile karşılaştık. Tıbbi bir tanı olmayan beyin sisi tanımı, düşünme yeteneğini etkileyebilecek belirli semptomlar için kullanılmaktadır. Beyin sisi, daha çok coronavirus hastalarında belgelenen bir tür zihinsel yorgunluk ve zihin bulanıklığıdır. Beyin sisi, kişinin sosyal yaşamını ve günlük işlerini yapma yeteneğini etkileyebilir. “Beyin sisi” bilişsel süreçleri etkileyen bir dizi sempton için kullanılan genel bir terimdir. Bilim insanları tarafından yapılan araştırmalar sonucunda bu semptonların genel adına “Beyin sisi” denmeye başlanmıştır.
Beyin sisi nin nedenleri nedir?
Beyin sisi en çok coronavirus geçiren kişilerde ve hastanede yoğun bakımda kalanlarda görülmektedir. Literatürde hastalık olarak ele alınmasa da birçok hastalığı tetikleyerek nörolojik sorunlara yol açtığı görülmektedir. Beyin sisi, insanların bilişsel işlevlerinde zorlanma yaşadığını gösteriyor ve birçok kronik hastalığa eşlik ediyor. Corona virüsün neden olduğu enfeksiyon sebebiyle oluşan bağışıklık sağlayıcı antikorların yanlışlıkla sinir sistemine saldırmasından ya da hasar gören sinir hücrelerinin birbirlerine yanlış sinyaller göndermesi nedeniyle ortaya çıkmış olabileceği düşünülüyor.
Beyin sisi belirtileri şunlardır:
- Odaklanma güçlüğü
- Çoklu görevlerde (multitasking) zorluk çekme
- Unutkanlık
- Kısa süreli ve uzun süreli hafıza bozuklukları
- Bilişsel kusurlar
- Şaşkınlık hali
- Kelime bulmada zorluk
- Zihin yorgunluğu
- Konsantrasyon eksikliği
- Kafası karışık hissetmek
- Normalden daha yavaş düşünmek
- Bulanık düşünceler
- Unutkanlık
- Kayıp kelimeler
- Mental yorgunluk
Beyin sisinden muzdarip olanlar bu durumu genellikle bir "pus" veya "sis" içindeymiş gibi odaklanma veya zihinsel netlik eksikliği olarak ifade eder. Olayları tam hatırlayamama, cümleleri tamamlamak için doğru kelimeleri bulma güçlüğü veya genellikle kişinin düşüncelerini toplayamama şeklinde bir kafa karışıklığı ve yönelim bozukluğunu içerir. Beyin sisi aynı zamanda hafıza sorunları ve yorgunlukla birlikte olabilir, zihinsel bir yavaşlamaya neden olabilir.
İnternet bağımlılığının beyinde değişikliğe yol açtığı belirlendi. Çin'de yapılan bir araştırmada, yaşları 14 ve 21 arasında değişen gençlerin beyinleri manyetik rezonans görüntüleme (MRI) yöntemiyle tarandı. Katılımcılar arasında kontrolsüz internet kullanımı olarak tanımlanan internet bağımlıları da bulunuyordu. İnternet bağımlısı gençlerin beyinlerindeki sinir liflerinden oluşan beyaz maddenin değişime uğradığını belirten araştırmacılar, beynin duygular, dikkat, karar verme ve bilişsel kontrolle ilgili merkezlerini birbirine bağlayan sinir liflerinin bağlantılarının da hasar gördüğünü kaydetti.
Benzeri hasar, alkol ve kokain bağımlılarında da görülüyor. Araştırmacılar, her 10 internet kullanıcısından birinin internete bağımlı hale geldiğini belirledi.
Beyin Sisi ile Savaşırken Bilişsel Zorlukları Yönetmek İçin Bazı İpuçları:
- Önemli işlerinizi daha küçük adımlara bölün ve mutlaka not alın.
- Randevularınızı takip etmek için bir takvim veya gün planlayıcı kullanın.
- Telefonunuzdan hatırlatıcılar ayarlayın.
- Yaşam alanınızı düzenli tutun.
- Cüzdan, anahtar gibi önemli eşyalarınızı belirli bir yerde saklayın.
- Konsantre olmaya çalışırken dikkat dağıtıcı unsurları azaltın (örneğin radyoyu kapatın, sessiz bir ortama geçin).
- Zorlu görevleri üstlenmek için en zinde olduğunuz zamanı seçin.
- Aynı anda birden fazla işe odaklanmaya çalışmayın.
- Gerektiğinde yardım almaktan kaçınmayın.
